Jambudweep - 7599289809
encyclopediaofjainism@gmail.com
About Us
Facebook
YouTube
Encyclopedia of Jainism
  • विशेष आलेख
  • पूजायें
  • जैन तीर्थ
  • अयोध्या

कुण्डलवर द्वीप में ४ जिनमंदिर

July 22, 2017स्वाध्याय करेंjambudweep

कुण्डलवर द्वीप में ४ जिनमंदिर


एवं द्विगुणवलयविष्कम्भेषु द्वीपसमुद्रेषु गतेष्वेकादशमः कुण्डलवरद्वीपः।
तद्बहुमध्यदेशभाविवलयाकारः सम्पूर्णायवराश्युपमानः कुण्डलनगः
योजनसहस्रावगाहः द्विचत्वारिंशद्योजनसहस्रोत्सेधः द्वाविंशदशसहस्रयो-
जनमूलविस्तारः त्रेयाविंशप्तसहस्रयोजनमध्यविस्तारः चतुर्विंशचतुर्योजनसहस्राग्रविस्तारः१।
तस्योपरि पूर्वादिदिग्विभावीनि वङ्का-वङ्काप्रभ कनक-कनकप्रभ-रजत-रजतप्रभ-सुप्रभ-महाप्रभ-अज्र्-अज्र्प्रभ-मणि-मणिप्रभ-स्फटिक-स्फटिकप्रभ-हिमवत्-महेन्द्रवूटसंज्ञानि षोडश वूटानि मानुषोत्तकवूटतुल्यप्रमा-णानि एवैकस्यां दिशि चत्वारि चत्वार्यवसेयानि। पूर्वस्यां दिशि वङ्को त्रिशराः, वङ्काप्रभे पञ्चशिराः, कनके महाशिराः, कनकप्रभे महाभुजः। अपाच्यां रजते पद्मः रजतप्रभे पद्मोत्तरः, सुप्रभे महापद्म, महाप्रभे वासुकिः। अपरस्यामज्र् स्थिरहृदयः, अज्र्प्रभे महाहृदयः, मणिवूटे श्रीवृक्षः, मणिप्रभे स्वस्तिकः। उदीच्यां स्फटिके सुन्दरः, स्फटिकप्रभे विशालाक्षः, हिमवति पाण्डुरः, महेन्द्रे पाण्डुकः। एते त्रिशिरः प्रभृतयः पाण्डुकान्ताः षोडशापि नागेन्द्राः। पल्योपमायुषः। पूर्वापरयोर्दिशोः कुण्डलनगे एकयोजनसहस्रोत्सेधे तावन्मूलविष्कम्भे अर्धाष्टमशतमध्यविष्कम्भे पञ्चशताग्रविष्कम्भे कुण्डलवरद्वीपाधिपतेरावासौ द्वे टे। तस्यैवचोपरि पूर्वादिषु दिक्षु चत्वार्यर्हदायतनानि अञ्जनाद्रिजिनायतनतुल्यप्रमाणानि।

कुण्डलवर द्वीप में ४ जिनमंदिर

इस प्रकार द्विगुण-द्विगुण वलय विष्कम्भ वाले द्वीप-समुद्रों के व्यतीत होने पर ग्यारहवाँ कुण्डलवर द्वीप आता है। इसके ठीक मध्य में वलयाकार और अखण्ड यवों की राशि के समान कुण्डल नाम का पर्वत है। यह पर्वत एक हजार योजन प्रमाण पृथ्वीतल में गहरा है और बयालीस हजार योजन प्रमाण उँचा है। इस पर्वत का भूमिगत पर (मूल में) विस्तार दस हजार बावीस योजन है, मध्य भाग में विस्तार सात हजार तेबीस योजन है और ऊपर के भाग का विस्तार चार हजार चौबीस योजन प्रमाण है। उस कुण्डल पर्वत के ऊपर पूर्व आदि दिशाओं में क्रमशः वङ्का, वङ्काप्रभ, कनक, कनकप्रभ, रजत, रजतप्रभ, सुप्रभ, महाप्रभ, अंक, अज्र्प्रभ, मणि, मणिप्रभ, स्फटिक, स्फटिकप्रभ, हिमवत्, और महेन्द्र नाम के सोलहकूट हैं। इनकी उँचाई आदि मानुषोत्तर पर्वत केकूट के समान है। ये वूकूटक-एक दिशा में चार-चार जानने चाहिए। इन सोलह कूट पर सोलह नागेन्द्र रहते हैं। जैसे—पूर्व दिशा में वङ्का नामक वूकूटर त्रिशिरा, वङ्काप्रभ कूटपर पञ्चशिरा, कनक कूटपर महाशिरा और कनकप्रभकूट पर महाभुज नामक नागेन्द्र निवास करता है। दक्षिण दिशा में रजत नामक कूटपर पद्म, रजतप्रभकूट पर पद्मोत्तर, सुप्रभकूट पर महापद्म और महाप्रभकूट पर वासुकी नागेन्द्र वास करता है। पश्चिम दिशा में अज्र् नामक कूटपर स्थितहृदय, अंकप्रभकूट पर महाहृदय, मणिकूट पर श्रीवृक्ष और मणिवृक्ष कूटपर स्वस्तिक नागेन्द्र का वास है। उत्तरदिशा में स्फटिक कूटपर सुन्दर, स्फटिकप्रभ कूटपर विशालाक्ष, हिमवत कूटपर पाण्डुर और महेन्द्र कूटपर पाण्डुक नागेन्द्र निवास करता है। त्रिशिरा से लेकर पाण्डुक तक सर्व सोलह नागेन्द्रों की आयु एक पल्य प्रमाण है। कुण्डलगिरि के ऊपर पूर्व और पश्चिम दिशा में एक-एक हजार योजन उँचे, मूल में एक-एक हजार योजन चौड़े, मध्य में साढ़े सात सौ योजन और ऊपर के भाग में पाँच सौ-पाँच सौ योजन विष्कम्भ वाले दो कूटहैं। उनमें कुण्डलवर द्वीप के अधिपति निवास करते हैं। उस कुण्डलगिरि पर पूर्वादि (पूर्व, दक्षिण, पश्चिम, उत्तर) दिशाओं में चार जिनालय हैं। उन जिनालयों की उँचाई आदि का सर्व वर्णन अञ्जनगिरि के जिनालयों के समान है।
 
Tags: Madhyalok Jinmandir
Previous post हस्तलिखित ग्रन्थ संरक्षण:आधुनिक विज्ञान के परिप्रेक्ष्य में! Next post तत्त्वार्थसूत्र का विषय-विभाग

Related Articles

सीतोदा नदी कुण्ड

August 31, 2015jambudweep

हिमवान के पद्मसरोवर में तेरह कूट

July 22, 2017Harsh Jain

जम्बूद्वीप के अकृत्रिम चैत्यालय

December 20, 2013jambudweep
Privacy Policy