णमिऊण सुपासजिणं सुरिंदवइसंथुवं विगयमोहं ।
मंदरजिणवरभवणं जहाकमं तं परूवेमि ।।१।।
संखिंदुकुंदधवलो मणिगणकरजालखदियतिमिरोहो।
जिणइंदपवरभवणो तिहुयणतिलओ त्ति णामेण।।२।।
पण्णत्तरिउच्छेहो पण्णासायाम तह य विक्ख्ांभो ।
पुण्ंिणदुमंडलणिभो गंधकुडी दिव्वपासादे।।३।।
सोलसजोयणतुंगा अट्ठेव य वित्थढा समुद्दिट्ठा ।
वित्थारसमपवेसा तस्स दु दाराण परिसंखा ।।४।।
मंदरगिरिपढमवणे चत्तारि हवंति चदुसु वि दिसासु।
जिणइंदांणं भवणा अणाइणिहणा समुद्दिट्ठा ।।५।।
जोयणसयआयामा तदद्धवित्थार उभयदलतुंगा ।
उग्गाढ अद्धजोयण रयदमयाभित्तिजिणगेहा ।।६।।
जिणभवणस्सवगाढं दिवढ्ढसयसंखुणेण जं लद्धं।
तं उच्छेहं दिट्ठं पढभवणे जिणघराणं तु ।।७।।
गुणगारेण विभत्तं उच्छेहं जिणघराण जं लद्धं ।
तं अवगाहं णेयं समासदो होइ णिद्दिट्ठं ।।८।।
अहवा आयामे पुण विक्खंभं पक्खिबित्तु अद्धकदे।
जो लद्धो सो णेमो उच्छेहो सव्वभवणाणं।।९।।
उच्छेहं विगुणित्ता पंचासेणूण होइ आयामं ।
आयामद्धेण पुणो विक्खंभो होइ भवणाणं ।।१०।।
विक्खंभे पक्खित्ते आयामे जादरासिणा तेण ।
उच्छेहे भागहिदे जं लद्धं होइ अवगाहं ।।११।।
तेसिं जिणभवणाणं पुव्वुत्तरदक्खिणेसु दाराणि ।
तिण्णेव समुद्दिट्ठा कंचणमणिरयणणिवहाणि।।१२।।
दाराणि मुणेयव्वा अट्ठेव य जोयणाणि तुंगाणि ।
वित्थाराणि तदद्धं मुत्तामणिदामणिवहाणि ।।१३।।
भवणेसु अवरपुव्वे मणिमालाविप्फुरंतकिरणाओ।
अट्ठेव सहस्साओ लंवंतीओ विचित्तवण्णाओ।।१४।।
चउवीससहस्साओ णिम्मलवरकणयदिव्वमालाओ ।
ताणंतरे णेया लंबंतीओ विरायंति ।।१५।।
कप्पूरागरूचंदणतुरूक्खवरसुरभिधूमगंधड्ढा ।
धूवघडा णायव्वा चउवीससहस्स परिसंखा ।।१६।।
तरूणरवितेयणिवद्दा सुगंधदामाण अभिमुहा दिव्वा।
बत्तीस रयणकलसा सहस्सगुणिदा समुद्दिट्ठा।।१७।।
चत्तारि सहस्साणि दु बाहिरभागम्मि होंति मणिमाला।
बारस चेव सहस्सा कंचणमाला समुद्दिट्ठा।।१८।।
धूवघडा विण्णेया बाहिरभागम्मि बारससहस्सा ।
सोलस चेव सहस्सा कंचणकलसा समुद्दिट्ठा।।१९।।
समहियसोलसजोयणआयामा वित्थडा हु अट्ठहिया।
बेजोयणउव्विद्धा पीढाण हवंति परिसंखा।।२०।।
वज्ंिजदणीलमरगयकक्केयणपउमरायणिवहाणि ।
वरवेदिपरिउडाणि य भवणाणं होंति पीढाणि।।२१।।
सोलसजोयणदीहा वित्थिण्ण तदद्ध छच्च उत्तुंगा ।
बेगाउयअवगाढा मणिमयसोवाणपंतीओ।।२२।।
अट्ठुत्तरसयसंखा सोवाणा होंति तेसु भवणेसु ।
पंचधणुस्सयतुंगा साहियपणवण्णऊण इक्केक्का।।२३।।
वेगाउयउव्विद्धा पंचधणुस्सयपमाणवित्थिण्णा ।
पीढाणं वेदीओ णिद्दिट्ठा होंति णायव्वा।।२४।।
फलिहमणिभित्तिणिवहा णाणामणिरयणजालपरियरिया।
वेरूलियखंभपउरा सोवाणतिगेहिं संजुत्ता।।२५।।
दिव्वामोदसुगंधा देवच्छंदेत्ति णामदो णेया ।
वरगब्भघरा दिट्ठा पइण्णकुसुमच्चणसणाहा।।२६।।
जिणइंदाणं पडिमा अणाइणिहणा सहावणिप्पण्णा।
पंचधणुस्सयतुंगा वरवंजणलक्खणोवेदा।।२७।।
अट्ठोत्तरसयसंखा णाणामणिकणयरयणपरिणामा ।
पीढेसु होंति णेया सयमेव जिणिंदपडिमाओ।।२८।।
धवलादवत्त चामरहरिपीढमहंततेयसंजुत्ता ।
दुंदुहिअसोयतरूवरसुरकुसुमपडंतसंछण्णा ।।२९।।
णाणाविहउवयरणा अट्ठोत्तरसयपमाण णिद्दिट्ठा ।
पत्तेयं पत्तेयं एगेगाणं वियाणाहि।।३०।।
रयणमए जगदीए रयदमयापीढतुंगसिहरेसु ।
मणिमयखंभेसु तहा धयणिवहा होंति णिद्दिट्ठा।।३१।।
सीहगयहंसगोवइसयवत्तमऊरमयरधयणिवहा ।
चक्कायवत्तगरूडा दसविहसंखा मुणेयव्वा।।३२।।
अट्ठसयं अट्ठसयं एगेगधयाण होंति परिवारा ।
वरपंचवण्णदिव्वा मुत्तामणिदामकयसोहा।।३३।।
मुहमंडवाण तिण्हं रयदसुवण्णाण बाहिरदिसाए ।
गोउरसमधियतुंगा समंतदो संठियपडाया।।३४।।
कंचणमणिस्यणमया पायारा तत्थ जोयणुव्विद्धा ।
सोलसयजोयणाइं तोरणदाराणि रम्माणि।।३५।।
जोयणसयआयामा विक्खंभ तदद्ध सोलसुत्तुंगा ।
मुहमंडवा वि णेया बेकोसवगाह णिद्दिट्ठा।।३६।।
पेक्खागिहा य पुरदो विक्खंभायाम जोयणसयाणि।
समहियसोलसतुंगा जोयणअद्धा दु अवगाहा।।३७।।
सोलसजोयणतुंगा चउसट्ठायामवित्थडा णेया।
ताणं पुरदो दिट्ठा सभाघरा रयणसंछण्णा।।३८।।
ताणं सभाघराणं पीढाणि हवंति कंचणमयाणि ।
विक्खंभायामेण य असीदि तह जोयणाणि हवे।।३९।।
बेजोयणउच्चाणि य पउमप्पहवेदिएहि जुत्ताणि ।
रयणमयतोरणेहि य रम्माणि हवंति पीढाणि।।४०।।
ताणं सभाघराणं पुरदो थूहाणि होंति रम्माणि ।
जिणवरपडिमच्छण्णा णाणामणिरयणपरिणामा।।४१।।
रयणमयविउलपीढं उत्तुंगं जोयणाणि चालीसं ।
थूहस्स दु चउवीसाकंचणवेदीसमाजुत्तं।।४२।।
पीढस्सुवरि विचित्तं तिमेहलापरिउडं महाथूहं ।
आयामं विक्खंभं उच्छेहं होइ चउसट्ठी।।४३।।
थूहादो पुव्वदिसं गंतूणं होइ कणयमयपीढं ।
विक्खंभायामेण य सहस्स तह जोयणा णेया।।४४।।
बारसवेदिसमग्गं वरतोरणमंडियं परमरम्भं ।
मणिगणजलंतणिवहं बहुतरूगणसंकुलं दिव्वं।।४५।।
तस्स दु पीढस्सुवरिं सोलस तह जोयणा समुत्तुंगा ।
चेदियरूक्खा णेया णाणामणिरयणपरिणामा।।४६।।
एगं च सयसहस्सं चालीसा तह सहस्स परिसंखा ।
एगसयं वीसहिया सिद्धत्थतरूण परिसंखा।।४७।।
उड्ढं गंतूण पुणो धरणीदो जोयणाणि चत्तारि ।
चदुसु वि दिसाविभागे साहाओ होंति णिद्दिट्ठा।।४८।।
बारहजोयण दीहा सिद्धत्थयणामधेयरूक्खाणं ।
विक्खंभेणय जोयण णिद्दिट्ठा सव्वदरिसीहिं।।४९।।
अट्ठेव जोयणेसु य रूंदेसु महादुमेसु णिद्दिट्ठा ।
जिणइंदाणं पडिमा अकिट्टिमा सासयसभावा।।५०।।
पलियंकासणबद्धा रयणमया पाडिहेरसंजुत्ता ।
सव्वाणं रूक्खाणं चदुसु वि भागेसु ते होंति।।५१।।
तत्तो दुमसंडादो गंतूण पुणो वि पुव्वदिसभागे ।
धयणिवहाणं पीढं बारसवेदीहिं संजुत्तं।।५२।।
तम्मि वरपीढसिहरे सोलस तह योजणा समुत्तुंगा ।
कोसेग होंति रूंदा वेरुलियमया महाखंभा।।५३।।
खंभेसु होंति दिव्वा महाधया विविहवण्णसंजुत्ता ।
छत्तत्तयवरसिहरा अणोवमा रूवसंपण्णा।।५४।।
धयणिवहाणं पुरदो वावीओ होंति सलिलपुण्णाओ।
सययोजणदीहाओ पण्णासाओ य रूंदाओ।।५५।।
दसजोयणउंडाओ कंचणमणिवेदिएहि जुत्ताओ ।
मणितोरणणिवहाओ कमलुप्पलकुसुमछण्णाओ ।।५६।।
एवं पुव्वदिसाए जिणभवणं मंदरस्स णिद्दिट्ठं ।
अवसेसाण दिसाणं एमेव कमो मुणेयव्वो।।५७।।
तत्तो दहादु परदो पुव्वुत्तरदक्खिणेसु भागेसु ।
पासादा णायव्वा देवाणं कीडणा होंति।।५८।।
कणयमया पासादा पण्णासा जोयणा समुत्तुंगा ।
विक्खंभायामेण य पणवीसा होंति णिद्दिट्ठा।।५९।।
कणयमया पासादा वेरुलियमया य मरगयमया य।
ससिकंतसूरकंताकक्केयणपुस्सरागमया ।।६०।।
वरवेदिएहिं जुत्ता कंचणमणिरयणजालपरियरियं ।
अक्खइअणाइणिहणा को सक्कइ वण्णिउं सयलं।।६१।।
तेहिंतो गंतूणं पुव्वदिसाए पुणो वि णायव्वो ।
वरतोरणं विचित्तं मणिकंचणरयणसंछण्णं।।६२।।
जोयणसयद्धतुंगं तदद्धवित्थार भासुरं दिव्वं ।
मुत्तादामेणद्धं वर घंटाजालरमणीयं।।६३।।
ततेक परं विचित्ता पासादा गोउराण पासेसु ।
जोयणसयउव्विद्धा दो दो दु हवंति णायव्वा।।६४।।
तत्तो परं विचित्ता घयणिवहा विविहवण्णजादीया ।
असिदी सहस्स संखा णिद्दिट्ठा होंति णायव्वा।।६५।।
तोरणसयसंजुत्ता वरवेदीपरिउडा समुत्तुंगा ।
सायरतरंगभंगा सोहंति महाधया रम्मा।।६६।।
तत्तो परं वियाणह वणसंडं विविहपायवाइण्णं ।
वणवेदिएहि जुत्तं णाणामणिरयणपरिणामंं।।६७।।
रयणमयपीढसोहं मणितोरणमंडियं मणभिरामं ।
कणयमयकुसुमसोहं मरगयवरपत्तसंछण्णं।।६८।।
चंपयअसोयगहणं सत्तच्छयअंबकप्पतरूणिवहं ।
वेरुलिफलसमिद्धं विद्दुमसाहाउलसिरीयं।।६९।।
ताणं कप्पदुमाणं मूलेसु हवंति चदुसु वि दिसासु ।
जिणइंदाणं पडिमा सपाडिहेरा विरायंति।।७०।।
सीहासणछत्तत्तयभामंडलचामरादिसंजुत्ता ।
पलियंकासणसंगद अणोवमा रूवसंठाणा।।७१।।
एवं तु भद्दसाले जंबूद्वीवस्स मंदरगिरिस्स ।
जिणभवणाण पमाणं समासदो होदि णायव्वा।।७२।।
वेरुलियफलिहमरगयगल्लिंदमसाररयणचित्ताणि ।
अंजणपवालमरगयजंबूणयभूसियतलाइं ।।७३।।
ससिकंतसूरकंता ताइं वरवइरलोहियंकाइ ।
वरमणिविउलसुणिम्मल सोहंति अणोवमगुणाइं।।७४।।
सुविणिम्मलवरविउला चोक्खा य पसाहिया दरिसणिज्जा।
अच्चंतमणहरा ते णाणाविहरूवसंपण्णा।।७५।।
वरकमलकुमुदकुवलयणीलुप्पलबउलतिलयकयसोहा।
कप्पूरागरूचंदणकालागरुधूमगंधड्ढा ।।७६।।
यविजयवइजयंतीपडायबहुकुसुमसोहकयमाला ।
विलसंतमणभिरामा बहुकोदुगमंगलसणाहा।।७७।।
जगजगजगंतसोहा अच्छेरयरूवसारसंठाणा ।
ते विविहरइयमंगलवंदणमालुज्जलसिरीया।।७८।।
णिच्चं मणोभिरामा फुरंतमणिकिरणसोहसंभारा ।
कंचणरयणमहामणिभिसंतपासादसंधायं ।।७९।।
अगरूयतुरूक्कचंदणणाणाविहगंधरिद्धिसंपण्णा ।
दूरालोयमणोहर दीसंति महंतपासादा।।८०।।
घंटाकिंकिणिबुब्बुदचामरणिवहेहिं सोहिया रम्भा ।
मेरूस्स य जिनभवणा समासदो होंति णिद्दिट्ठा।।८१।।
बलिपुप्फगंधअक्खयपदीववरधूवसुरहितोएहिं ।
अच्चंति य वंदंति य सुरपवरा सददकालम्मि।।८२।।
सव्वंगसुंदरीओ सव्वालंकारभूसिदंगीओ ।
कलमहुरसुस्सराओ इंदियपल्हायणकरीओ।।८३।।
सुकुमारकोमलाओ जोव्वणगुणसालिणीओ सव्वाओ।
पीदिं जणंति ताओ अप्पडिरूवेहि रूवेहिं।।८४।।
जिणइंदाणं चरियं गणहरदेवाण हलधराणं च ।
जिणभवणेसु वि णिच्चं अच्छरसाओ पणच्चंति।।८५।।
वरपडहभेरिमद्दलमुदिंग कंसालकाहलादीहिं ।
वायंति सुरा तूरं ज्ञल्लरिबहुसंखसद्देहिं।।८६।।
महुरेहिं मणहरेहि य दुंदुहिघोसोहि दिव्ववयणेहि ।
गायंति किण्णरगणा संभूदगुणं जिणिंदाणं।।८७।।
गंधव्वगीयवाइयणाडयसंगीयसद्दगंभीरं ।
वरभद्दसालभवणं समासदो होइ णिद्दिट्ठं।।८८।।
जंबूदीवस्स जहा मेरुस्स जिणिंदइंदवरभवणा ।
अवसेसमंदराणं जिणिंदभवणा तहा चेव।।८९।।
कुलपव्वदेसु एवं वक्खारापव्वदेसु एमेव ।
णंदणवणेसु एवं जिणभवणा होंति णायव्वा।।९०।।
णवरि विसेसो णेओ वक्खारणगादिएसु भवणाणं ।
विक्खंभा आयामा उच्छेहा होंति अण्णण्णा।।९१।।
देवा चउण्णिकाया आगंतूणं महाविभूदीए ।
पूजं करेंति महदा णंदीसरअट्ठदिवसेसु।।९२।।
गयवरखंधारूढो बहुविहमणिविप्फुरंतमणिमउडो ।
उज्जलवरवज्जकरो सोहम्मिंदो समोइण्णो।।९३।।
वरवसभसमारूढो कंठाकडिसुत्तभूसियसरीरो ।
णिम्मलतिसूलपाणी ईसाणिंदो समोइण्णो।।९४।।
वरसीहसमारूढो उदयक्कसमाण कुंडलाहरणो ।
वरअसिपहरणहत्थो सणक्कुमारो समोइण्णो।।९५।।
वरसीहसमारूढो णाणामणिरयणभूसियसरीरो ।
परसुवरमंडियकरो माहिंदसुरो समोइण्णो।।९६।।
ससिधवलहंसचढिओ णिम्मलमणिदंडपद्दरणकरत्थो।
धवलादवत्तचिण्हो बंभसुरिंदो समोइण्णो।।९७।।
बंभुत्तरो वि इंदो सियचामरविज्जमाण बहुमाणो ।
वाणरपिट्ठम्मि ठिओ पासकरत्थो समोइण्णो।।९८।।
सारसविमाणरूढो तुडियंगदकणयकुंडलाभरणो ।
कोयंडदंडहत्थो लंतवइंदो समोइण्णो।।९९।।
काविट्ठो वि य इंदो मयरविमाणम्िम संठिओ धीरो ।
वरकमल कुसुमहत्थो महाबलो सो समोइण्णो।।१००।।
वरचक्कवायरूढो फलिहामलरयणकुंढलाहरणो ।
पूयफलगुच्छहत्थो सुक्कसुरो सो समोइण्णो।।१०१।।
महसुक्कसुराहिवई सुरवरपरिवारिओ महासत्तो।
पुप्फकविमाणरूढो गयहत्थो सो समोइण्णो।।१०२।।
सदरविमाणाहिवई मंगीलणिवहेहि तूरसद्देहि ।
परहुअविमाणरूढो तोमरहत्थो समोइण्णो।।१०३।।
गरूडविमाणारूढो णाणाभरणेहिं भूसियसरीरो ।
हलमुसलभूसियकरो सहसारिंदो समोइण्णो।।१०४।।
संखेंदुकुंदवण्णो सियचामरविज्जमाण बहुमाणो ।
सियकुसुममालहत्थो आणदइंदो समोइण्णो।।१०५।।
पाणदइंदो वि तहा कमलविमाणम्मि तत्थ चडिऊणं।
वरकमलमालहत्थो हरिसाउण्णो समोइण्णो।।१०६।।
णलिणविमाणरूढो णवचंपयविमलमालकयहत्थो ।
पजलंतमहामउडो आरणइंदो अणुप्पत्तो।।१०७।।
कुमुदविमाणारूढो कडयंगदमउडकुंडलाहरणो ।
मुत्तादामकरग्गो अच्चुदइंदो अणुप्पत्तो।।१०८।।
अवसेसा वि य देवा सगसगजंपाणवाहणारूढा ।
णाणापहरणहत्था सगसगसोभाहिं संपत्ता।।१०९।।
भवणवइवाणिंवतरजोइसिया कुंडलंकियागंडा ।
णाणावाहणरूढा असुरिंदाई अणुप्पत्ता ।।११०।।
धुव्वंतचारूचामरवज्जंतमहंततूरणिग्घोसा ।
सेदादवत्तचिण्हा असुरिंदा आगदा बहवा।।१११।।
एवं आगंतूणं अट्ठमिदिवसेसु मंदरगिस्सि ।
जिणभवणेसु य पडिमा जिणिंदइंदाण पूयंति।।११२।।
अट्ठसहस्सेहिं तहा खीरोवहिसलिलपुण्णकलसेहिं ।
ण्हावंति पहिट्ठमणा परमाए भत्तिराएण।।११३।।
पडुपडहसंखकाहलमद्दलकंसालतालणिवहेहिं ।
वज्जंतपवरतूरं महिमं कुव्वंति देविंदा।।११४।।
गोसीसमलयचंदणकुंकुमपंकेहि चच्चियं काउं ।
वरपंचवण्णणिम्मलसुगंधदामेहिं अच्चंति।।११५।।
ससिधवलसुरहिकोमलणाणाविहभक्खभोज्जमादीहिं।
पूयंति जिणवरिंदे ससुरासुरसुरगणा सव्वे।।११६।।
दीवेहि य धूवेहि य चरूअक्खयफलविचित्तकुसुमेहि।
अच्चंति य पुयंति य पहिट्ठमणसा सुरा सव्वे।।११७।।
एवं पूएऊणं वंदंति विसुद्धभावहियएण ।
चदुमंगलचदुसरणा विसुद्धसम्मत्तसंजुत्ता।।११८।।
एवं थोऊण जिणं अमरिंदा अमलपुण्णसंजुत्ता ।
जेणागदा पडिगदा घेत्तूणं धम्मवररयणं।।११९।।
णंदीसरम्मि दीवे जिणवरभवणा हवंति एमेव ।
कुंडलदीवेसु तहा मणुसुत्तरुजगसेलेसु।।१२०।।
जह भद्दसालसुवणे जिणभवणावण्णणा हवे सयला।
तह णंदीसरदीवे जिणभवणावण्णणा होइ।।१२१।।
जिणभवणथूहमंडवपेक्खाघरकप्परूक्खधयणिवहा।
वणसंडवाविगोउरपायारा वेइया दिव्वा।१२२।।
उच्छेहा आयामा विक्खंभवगाह ताण सव्वाणं ।
णंदीसरवरदीवे सरिसा ते होंति पढमवणे।।१२३।।
णंदणसोमणपंडुववणाण भवणा हवंति एमेव ।
णवरि विसेसो जाणे अद्धद्धा होंति णिद्दिट्ठा।।१२४।।
चउविहसुरगणणमियं अइसयचउतीससंजुयं परमं ।
वरपउमणंदिणमियं चंदप्पहजिणवरं वंदे१।।१२५।।
।।समाप्तम्।।
सुरेन्द्रपतियों से संस्तुत और मोह से रहित सुपार्श्व जिनेन्द्र को नमस्कार करके क्रमानुसार उस मन्दर पर्वतस्थ जिनभवन का निरूपण करते हैं।।१।।
त्रिभुवनतिलक नामक वह जिनेन्द्रभवन शंख, चन्द्र और कुंद पुष्प के समान धवल तथा मणिगणों के किरणसमूह से अन्धकार समूह को नष्ट करने वाला है।।२।।
उस दिव्य प्रासाद में पचहत्तर (योजन) ऊंची एवं पचास (योजन) आयाम व विष्कम्भ से सहित पूर्ण चन्द्रमण्डल के समान गन्धकुटी है।।३।।
इसके द्वार सोलह योजन ऊंचे, आठ योजन विस्तृत और विस्तार के समान प्रवेश से सहित हैं, यह उसके द्वारों का प्रमाण है।।४।।
मन्दर पर्वत के प्रथम वन में चारों ही दिशाओं में अनादिनिधन चार जिनेन्द्र भवन कहे गये हैं।।५।।
रजतमय भित्तियों से संयुक्त ये जिनगृह सौ योजन आयत, उससे आधे अर्थात् पचास योजन विस्तृत, आयाम व विस्तार के सम्मिलित प्रमाण से आधे (१०० ± ५०) ´ २ · ७५ यो.) ऊंचे, तथा अर्ध योजन प्रमाण अवगाह से सहित हैं।।६।।
जिनभवन के अवगाह को डेढ़ सौ से गुणा करने पर जो प्राप्त हो उतना (२ ² १५०)´ २ · ७५) प्रथम वन में स्थित जिनगृहों का उत्सेध कहा गया है।।७।।
उक्त गुणकार का उत्सेध में भाग देने पर जो लब्ध हो उतना जिनगृहों का अवगाह जानना चाहिये, ऐसा संक्ष्ोप से निर्दिष्ट किया गया है।।८।।
अथवा, आयाम में विष्कम्भ को मिलाकर आधा करने पर जो प्राप्त हो वह सब भवनों का उत्सेध जानना चाहिये (देखिये ऊपर गा. ६)।।९।।
उत्सेध को दूना करके पचास कम कर देने से भवनों का आयाम और आयाम से आधा विष्कम्भ होता है।।१०।।
आयाम में विष्कम्भ के मिलाने पर उत्पन्न हुई उस राशि से उत्सेध के भाजित करने पर जो लब्ध हो उतना अवगाह का प्रमाण होता है।।११।।
उन जिनभवनों के पूर्व, उत्तर और दक्षिण में सुवर्ण, मणि एवं रत्नों के समूह से संयुक्त तीन ही द्वार कहे गये हैं।।१२।।
मुक्ता एवं मणियों की मालाओं के समूह से संयुक्त ये द्वार आठ योजन ऊंचे और इससे आधे विस्तार वाले हैं ।।१३।।
भवनों में (द्वार के) पश्चिम-पूर्व में प्रकाशमान किरणों से सहित और विचित्र वर्णवाली आठ हजार मणि मालायें लटकती रहती हैं ।।१४।।
उनके अन्तराल में निर्मल उत्तम सुवर्ण की चौबीस हजार दिव्य मालायें लटकती हुई विराजमान होती हैं।।१५।।
कर्पूर, अगरु, चन्दन और तुरूष्क के सुगन्धित उत्तम धूम के गन्ध से व्याप्त चौबीस हजार संख्या प्रमाण धूपघट जानना चाहिये।।१६।।
सुगन्धित मालाओं के अभिमुख तरूण सूर्य के समान तेज पुंज से संयुक्त दिव्य बत्तीस हजार रत्नमय कलश कहे गये हैं।।१७।।
बाह्य भाग में चार हजार मणिमालायें और बारह हजार सुवर्ण मालायें कही गई हैं।।१८।।
बाह्य भाग मे बारह धूपघट और सोलह हजार सुवर्ण कलश कहे गये हैं।।१९।।
सोलह योजन से अधिक आयत, आठ योजन विस्तीर्ण और दो योजन ऊंची, यह पीठों के आयामादिका प्रमाण है।।२०।।
भवनों के ये पीठ वङ्का, इन्द्रनील, मरकत, कर्वेâतन और पद्मराग मणियों के समूह से निर्मित तथा उत्तम वेदी से वेष्टित होते हैं।।२१।।
सोलह योजन दीर्घ, इससे आधी विस्तीर्ण, छह योजन ऊँची, और दो गव्यूति प्रमाण अवगाह से सहित मणिमय सोपान पंक्तियां होती हैं।।२२।।
उन भवनों में एक सौ आठ सोपान होते हैं। इनमें से एक एक सोपान साधिक पचपन कम पांच सौ धनुष अर्थात् चार सौ चवालीस धनुष से कुछ अधिक ऊंचा होता है।।२३।।
पीठों की वेदियाँ दो गव्यूति ऊँची और पाँच सौ धनुष प्रमाण विस्तीर्ण होती हैं, ऐसा निर्दिष्ट किया गया जानना चाहिये।।२४।।
स्फटिक मणिमय भित्तिसमूह से सहित, नाना मणि एवं रत्नों के समूह से व्याप्त, वैडूर्य मणिमय खम्भों से प्रचुर, तीन सोपानों से संयुक्त, दिव्य आमोद से सुगन्धित, और बिखरे हुए पूजाकुसुमों से सनाथ देवच्छन्द नामक श्रेष्ठ गर्भगृह कहे गये हैं।।२५-२६।।
उन पीठों पर अनादि-निधन, स्वभाव से निष्पन्न, पांच सौ धनुष ऊंची, उत्तम व्यञ्जन एवं लक्षणों से संयुक्त ऐसी नाना मणियों, सुवर्ण एवं रत्नों के परिणाम रूप स्वयमेव एक सौ आठ जिनेन्द्रप्रतिमायें होती हैं।।२७-२८।।
उक्त प्रतिमायें धवल छत्र, चामर, हरिपीठ (सिंहासन) और महान् तेज (भामण्डल) से संयुक्त तथा दुंदुभि, उत्तम अशोकवृक्ष और सुरों द्वारा की गई कुसुमवृष्टि से व्याप्त होती हैं।।२९।।
एक एक (प्रतिमा के) समीप नाना प्रकार के उपकरणों (मंगलद्रव्यों) में से प्रत्येक प्रत्येक एक सौ आठ संख्या प्रमाण निर्दिष्ट किये गये हैं।।३०।।
रत्नमय पृथिवी पर स्थित रजतमय पीठ के ऊपर ऊंचे शिखरों वाले मणिमय खम्भों के ऊपर ध्वजासमूह निर्दिष्ट किये गये हैं।।३१।।
सिंह, गज, हंस, गोपति (वृषभ), कमल, मयूर, मकर, चक्र, आतपत्र और गरूड़, इन दश प्रकार की ध्वजाओं के समूह जानना चाहिये।।३२।।
इनमें से एक एक ध्वजा के मोतियों व मणियों की मालाओं से शोभायमान उत्तम पांच वर्ण वाली एक सौ आठ एक सौ आठ दिव्य परिवार ध्वजायें होती हैं।।३३।।
वहां रजत व सुवर्णमय मुखमण्डपों के बाह्य भाग में गोपुरों से कुछ अधिक ऊंचे व चारों ओर स्थित पताकाओं से सहित सुवर्ण, मणि एवं रत्नमय तीन प्राकार व उनमें एक योजन ऊंचे सोलह योजन के रमणीय तोरणद्वार होते हैं।।३४-३५।।
मुखमण्डप भी सौ योजन आयत, इससे आधे विस्तृत, सोलह योजन ऊँचे और दो कोश अवगाह से युक्त कहे गए हैं।।३६।।
उनके आगे सौ योजन विष्कम्भ व आयाम से सहित, सोलह योजन से कुछ अधिक ऊंचे, और अर्ध योजन अवगाह से संयुक्त प्रेक्षागृह होते हैं।।३७।।
उनके आगे सोलह योजन ऊंचे औंर चौंसठ योजन प्रमाण आयाम व विस्तार से सहित रत्नों से व्याप्त सभागृह होते हैं ।।३८।।
उन सभागृहों के सुवर्णमय पीठ अस्सी योजन प्रमाण विष्कम्भ व आयाम से सहित होते हैं ।।३९।।
उक्त पीठ दो योजन ऊंचे, पद्म जैसी प्रभावाली वेदिकाओं से युक्त और रत्नमय तोरणों से रम्य होते हैं ।। ४० ।।
उन सभागृहों के आगे जिनेन्द्रप्रतिमाओं से युक्त नाना मणि एवं रत्नों के परिणाम रूप रमणीय स्तूप होते हैं।।४१।।
स्तूप का रत्नमय विशाल पीठ चौबीस सुवर्णमय वेदियों से संयुक्त तथा चालीस योजन ऊंचा होता है।।४२।।
पीठ के ऊपर तीन मेखलाओं से वेष्टित महा स्तूप होता है। इसका आयाम, विष्कम्भ और उत्सेध चौंसठ योजन प्रमाण होता है।।४३।।
स्तूप से आगे पूर्व दिशा में जाकर एक हजार योजन प्रमाण विष्कम्भ व आयाम से सहित सुवर्णमय पीठ जानना चाहिये।।४४।।
यह दिव्य पीठ बारह वेदियों से परिपूर्ण, उत्तम तोरणों से मण्डित, अतिशय रमणीय, देदीप्यमान मणिगणों के समूहों से युक्त और बहुत से तरूगणों से व्याप्त होता है।।४५।।
उस पीठ के ऊपर स्थित सोलह योजन ऊंचे नाना मणियों एवं रत्नों के परिणाम रूप चैत्यवृक्ष जानना चाहिये।।४६।।
सिद्धार्थ वृक्षों की संख्या एक लाख चालीस हजार एक सौ बीस है।।४७।।
पृथिवी से चार योजन ऊपर जाकर चारों ही दिशा विभागों में उनकी शाखायें निर्दिष्ट की गई हैं।।४८।।
सर्वदर्शियों द्वारा सिद्धार्थ नामक वृक्षों की शाखाएँ बारह योजन दीर्घ और एक योजन विष्टकम्भ से युक्त निर्दिष्ट की गई हैं।।४९।।
आठ योजन रूंद वाले उन महाद्रुमों पर अकृत्रिम और शाश्वतिक स्वभाव वाली जिनेन्द्रों की प्रतिमायें निर्दिष्ट की गई हैं।।५०।।
पल्यंकासन से विराजमान और प्रातिहार्यों से संयुक्त वे रत्नमय जिनप्रतिमायें सब वृक्षों के चारों ही भागों में होती हैं।।५१।।
उस वृक्ष समूह से पुनः पूर्व दिशा भाग में जाकर बारह वेदियों से संयुक्त ध्वजासमूहों का पीठ होता है।।५२।।
उस उत्तम पीठ के शिखर पर सोलह योजन ऊंचे और एक कोश विस्तार वाले वैडूर्यमणिमय विशाल खम्भ होते हैं।।५३।।
खम्भों पर विविध वर्णों से संयुक्त, शिखर पर उत्तम तीन छत्रों से सुशोभित और अनुपम रूप से सम्पन्न दिव्य महाध्वजायें होती हैं।।५४।।
ध्वजा समूहों के आगे सौ योजन दीर्घ, पचास योजन विस्तृत, दश योजन गहरी, सुवर्ण एवं मणिमय वेदिकाओं से युक्त, मणिमय तोरण समूह से संयुक्त, कमल व उत्पल कुसुमों से व्याप्त और जल से परिपूर्ण वापियां होती हैं ।। ५५-५६ ।।
इस प्रकार मन्दर पर्वत की पूर्व दिशा में स्थित जिनभवन का स्वरूप निर्दिष्ट किया है । शेष दिशाओं के जिनभवनों का भी यही क्रम जानना चाहिये।।५७।।
उस द्रह के आगे पूर्व, उत्तर और दक्षिण भागों में देवों के क्रीडा प्रासाद हैं।।५८।।
ये सुवर्णमय प्रासाद पचास योजन ऊंचे और पच्चीस योजन प्रमाण विष्कम्भ व आयाम से सहित निर्दिष्ट किये गये हैं।।५९।।
उक्त प्रासाद सुवर्ण, वैडूर्यमणि, मरकतमणि, चन्द्रकान्त, सूर्यकान्त, कर्वेâतन एवं पुखराज मणियों से निर्मित, उत्तम वेदिकाओं से युक्त, सुवर्ण, मणि एवं रत्नों के समूह से व्याप्त, अक्षयी व अनादि-निधन हैं। उनका सम्पूर्ण वर्णन करने के लिये कौन समर्थ है?।।६०-६१।।
उनसे आगे फिर भी पूर्व दिशा मे जाकर मणि, सुवर्ण एवं रत्नों से व्याप्त विचित्र उत्तम तोरण जानना चाहिये ।। ६२ ।।
यह तोरण पचास योजन ऊंचा, इससे आधे (२५ यो.) विस्तार से सहित, भासुर, दिव्य, मुक्तामाला से संयुक्त और उत्तम घंटा समूह से रमणीय है।।६३।।
इसके आगे गोपुरों के पार्श्व भागों में सौ योजन ऊंचे दो दो विचित्र प्रासाद जानना चाहिये।।६४।।
इसके आगे विविध वर्ण व जाति के एक हजार अस्सी ( १८० ² १० ) संख्या प्रमाण विचित्र ध्वजाओं के समूह निर्दिष्ट किये गये हैं।।६५।।
सौ तोरणों से संयुक्त व उत्तम वेदी से वेष्टित वे ऊंची रमणीय महाध्वजायें समुद्र की तरंगों के भंग के समान शोभायमान होती हैं।।६६।।
इसके आगे विविध पादपों से व्याप्त, वनवेदिकाओं से युक्त, नाना मणियों व रत्नों के परिणाम रूप, रत्नमय पीठ से सुशोभित, मणिमय तोरणों से मण्डित, मनोहर, सुवर्णमय कुुसुमों से सुशोभित, मरकत मणिमय उत्तम पत्तों से व्याप्त, चंपक व अशोक वृक्षों से गहन, सप्तच्छद व आम्र कल्पवृक्षों के समूह से परिपूर्ण, वैडूर्यमय फलों से समृद्ध, और मूंगामय शाखाओं की शोभा से संयुक्त वनखण्ड जानना चाहिये।।६७-६९।।
उन कल्पवृक्षों के मूल भागों में चारों ही दिशाओं में प्रतिहार्य सहित जिनेन्द्रों की प्रतिमायें विराजमान हैं।।७०।। ये प्रतिमायें सिंहासन, तीन छत्र, भामण्डल और चामरादि से संयुक्त, पल्यंकासन से स्थित और अनुपम रूप व संस्थान से युक्त है।।७१।।
इस प्रकार संक्षेप से जम्बूद्वीप सम्बन्धी मंदर पर्वत के भद्रशाल वन में स्थित जिनभवनों का प्रमाण जानना चाहिये ।। ७२ ।।
ये जिनभवन वैडूर्य, स्फटिक, मरकत, मसारगल्ल और इन्द्र (इन्द्रनील) रत्नों से विचित्र, अंजन, प्रवाल, मरकत और सुवर्ण से भूषित तलवाले, चन्द्रकान्त, सूर्यकान्त, उत्तम वङ्का एवं लोहितांक से सहित, उत्तम व विपुल मणियों से अतिशय निर्मल तथा अनुपम गुणों से युक्त होते हुए शोभायमान हैं।।७३-७४।।
अतिशय निर्मल, विस्तृत, शुद्ध, प्रसाधित (सजे हुए), दर्शनीय, अत्यन्त मनोहर, नाना प्रकार के आकार अथवा मूर्तियों से सम्पन्न उत्तम कमल, कुमुद, कुवलय , नीलोत्पल, वकुल और तिलक वृक्षोें से शोभायमान, कर्पूर, अगरू, चन्दन और व्ाâालागरू के धुएं के गन्ध से व्याप्त, विजया व वैजयन्ती ध्वजा-पताकाओं से सहित, बहुत से कुसुमों की मालाओं से शोभायमान, विलास युक्त, मन को अभिराम, बहुत से कौतुक एवं मंगल से सनाथ, जगमगाती हुई कान्ति से सहित, आश्चर्यजनक रूप व श्रेष्ठ आकृति से युक्त, विविध प्रकार की रची गई मंगल स्वरूप, वन्दनमालाओं से उज्ज्वल शोभावाले, नित्य मनोहर, प्रकाशमान मणिकिरण समूह से संयुक्त सुवर्ण, रत्न एवं महामणियों से प्रकाशमान प्रासाद समूह से युक्त तथा अगरू, तुरुष्क व चन्दन की नाना प्रकार की गन्धऋद्धि से सम्पन्न, ऐसे वे महाप्रासाद दूर से देखने में मनोहर दिखते हैं।।७५-८०।।
घंटा, किंकिणी, बुद्बुद और चामरसमूहों से शोभायमान उन रमणीय मेरु के जिनभवनों का संक्षेप से स्वरूप निर्दिष्ट किया गया है।।८१।।
श्रेष्ठदेव सर्वदा बलि (नैवेद्य) पुष्प, गन्ध, अक्षत, प्रदीप, उत्तम धूप व सुगन्धित जल से पूजा करते हैं और वन्दना करते हैं।।८२।।
इन जिनभवनों में समस्त अंगों से सुन्दर, सब अलंकारों से भूषित शरीर वालीं, कल एवं मनोहर सुन्दर स्वर से संयुक्त, इन्द्रियों को आल्हादित करने वाली, सुकुमार, कोमल, यौवनगुणों से शोभायमान तथा अप्रतिम (अनुपम) रूपों से प्रीति को उत्पन्न करने वाली वे अप्सरायें नित्य जिनेन्द्र, गणधर देव र्आैर बलदेवों के चरित्र का अभिनय करती हैं।।८३-८५।।
देवगण झालर एवं बहुतसे शंखों के शब्दों के साथ उत्तम पटह, भेरी, मर्दल, मृदंग, कांस्याल और काहलादिक बाजों को बजाते हैं।।८६।।
किन्नरगण मधुर एवं मनोहर दुंदुभिघोषों के साथ दिव्य वचनों द्वारा जिनेन्द्रों के प्रचुर गुणों को गाते हैं।।८७।।
गन्धर्वों के गीत, वादित्र, नाटक एवं संगीत के शब्द से गम्भीर उस उत्तम भद्रशाल वन के जिनभवन का स्वरूप संक्षेप से निर्दिष्ट किया गया है।।८८।।
जिस प्रकार जम्बूद्वीप सम्बन्धी मेरू के उत्तम जिनेन्द्र भवनों का स्वरूप कहा है उसी प्रकार शेष मेरू पर्वतों के जिनेन्द्र भवनों का स्वरूप समझना चाहिये।।८९।।
इसी प्रकार कुलपर्वतों पर, इसी प्रकार ही वक्षार पर्वतों पर और इसी प्रकार नन्दन वनों में भी जिनभवन होते हैं, ऐसा जानना चाहिये।।९०।।
परन्तु विशेष इतना जानना चाहिये कि वक्षार पर्वतादिकों के ऊपर स्थित जिनभवनों का विष्कम्भ, आयाम और उत्सेध भिन्न भिन्न होता है।।९१।।
चार निकाय के देव महा विभूति के साथ यहाँ आकर नन्दीश्वर (अष्टाह्निक पर्व) के आठ दिनों में महती पूजन करते हैं।।९२।।
बहुत प्रकार की मणियों द्वारा प्रकाशमान मणिमुकुट से संयुक्त व हाथ में उज्ज्वल एवं श्रेष्ठ वङ्का को लिए हुए सौधर्म इन्द्र उत्तम गजराज के कन्धे पर चढ़कर आता है।।९३।।
कण्ठा व कटिसूत्र से भूषित शरीर वाला ईशान इन्द्र उत्तम वृषभ पर चढ़कर हाथ में निर्मल त्रिशूल को लिए हुए यहां आता है।।९४।।
उदयकालीन सूर्य के समान कुण्डल रूप आभरणों से भूषित सनत्कुमार इन्द्र हाथ में तलवार आयुध को लिए हुए श्रेष्ठ सिंह पर चढकर यहां आता है।।९५।।
नाना मणियों एवं रत्नों से भूषित शरीरवाला माहेद्र इन्द्र हाथ में श्रेष्ठ परशु को लिए हुए उत्तम अश्व पर चढकर आता है।।९६।।
चन्द्रमा के समान धवल हंस पर आरूढ़ और धवल आतपत्र से चिह्नित ब्रह्मेन्द्र हाथ में निर्मल मणिदण्ड आयुध को लिए हुए आता है।।९७।।
धवल चामरों से वीज्यमान, बहुत आदर से संयुक्त और वानर की पीठ पर स्थित ब्रह्मोत्तर इन्द्र भी हाथ मे पाश को लिए हुए आता है।।९८।।
त्रुटित (हाथ का आभरण विशेष), अंगद एवं सुवर्णमय कुण्डल रूप आभरणों से भूषित लान्तव इन्द्र हाथ में धनुर्दण्ड को लिये हुए सारस विमान पर चढ़कर आता है।।९९।।
मकर विमान पर स्थित, धीर और महा बलवान् वह कापिष्ठ इन्द्र भी हाथ में उत्तम कमल कुसुम को लिए हुए आता है।।१००।।
उत्तम चक्रवाक पर आरूढ़ और स्फटिकमणिमय निर्मल रत्नकुण्डल रूप आभरणों से विभूषित वह शुक्रइन्द्र हाथ में सुपाड़ी के गुच्छे को लिये हुए आता है।।१०१।।
श्रेष्ठदेवों से वेष्टित, महा बलवान् वह महाशुक्र इन्द्र हाथ में गदा को लिए पुष्पक विमान पर आरूढ़ होकर आता है।।१०२।।
परभृत (कोयल) विमान पर आरूढ़ शतार विमान का अधिपति मंगलमय वादित्रशब्दों के साथ हाथ में तोमर (बाण विशेष) लेकर आता है।।१०३।।
गरूड़ विमान पर आरूढ़ और नाना भूषणों से भूषित शरीर वाला सहस्रार इन्द्र हाथ मे हल और मूसल को लेकर आता है।।१०४।।
शंख, चन्द्र एवं कुंद पुष्प के समान वर्णवाला, धवल चामरों से वीज्यमान और अतिशय आदर से युक्त आनत इन्द्र हाथ में धवल कुसुमों की माला को लेकर आता है।।१०५।।
हर्ष से परिपूर्ण प्राणत इन्द्र भी हाथ में उत्तम कमलों की माला को लिए हुए कमल विमान पर आरूढ़ होकर आता है।।१०६।।
नलिन विमान पर आरूढ़ और देदीप्यमान महामुकुट से संयुक्त आरण इन्द्र हाथ में नवचम्पक की निर्मल माला को लेकर आता है।।१०७।।
कुमुद विमान पर आरूढ़ और कटक, अंगद, मुकुट एवं कुण्डल रूप आभरणों से भूषित अच्युत इन्द्र हाथ में मुक्ताओं की माला को लेकर आता है।।१०८।।
अपने अपने जम्पान वाहनों पर आरूढ़ शेष देव भी नाना आयुधों को हाथ में लेकर अपनी अपनी शोभाओं के साथ आते हैं।।१०९।।
कुण्डलोें से अलंकृत कपोलों वाले भवनपति, वानव्यन्तर और ज्योतिषी असुरेन्द्र आदि नाना वाहनों पर आरूढ़ होकर आते हैं।।११०।।
ढुरते हुए सुन्दर चामरों से और बजते हुए महा वादित्रों के निर्घोष से सहित तथा धवल आतपत्र रूप चिह्न से संयुक्त असुरेन्द्र आते हैं।।१११।।
इस प्रकार आकर वे देव अष्टाह्निक दिनों में मन्दर पर्वत के जिनभवनों में जिनेन्द्रप्रतिमाओं की पूजा करते हैं।।११२।। तथा वे मन में हर्षित होकर क्षीरसमुद्र के जल से परिपूर्ण एक हजार आठ कलशों द्वारा उत्कृष्ट भक्ति राग से अभिषेक करते हैं।।११३।। वे देवेन्द्र पटु पटह, शंख, काहल, मर्दल, कास्ंयाल और ताल समूहों के साथ उत्तम वादित्रों को बजाते हुए उत्सव को करतें हैं।।११४।।
उक्त देव उन्हें गोशीर्ष, मलयचन्दन और कुंकुम-पंक से लिप्त करके उत्तम पांच वर्ण की निर्मल व सुगन्धित मालाओं से पूजा करते हैं।।११५।।
सुरों व असुरों के साथ सब देवगण चन्द्रवत् धवल, सुगन्धित एवं कोमल नाना प्रकार के भक्ष्य नैवेद्यों के द्वारा जिनेन्द्र देव की पूजा करते हैं ।।११६।।
सब देव मन में हर्षित होकर दीप, धूप, चरु, अक्षत, फल एवं विचित्र कुसुमों से जिनभगवान् की अर्चा व पूजा करते हैं।।११७।।
इस प्रकार से पूजा करके वे ह्वदय में निर्मल भावों को धारण कर चार मंगलों (चत्तारि मंगलं, अरिहंत मंगलं, सिद्ध मंगलं, साहु मंगल, केवलिपण्णत्तो धम्मो मंगलं), चतुः शरणों (चत्तारि सरणं पवज्जामि – अरिहंत सरणं पवज्जामि, सिद्ध सरणं पवज्जामि, साहु सरणं पवज्जामि, केवलिपण्णत्तो धम्मो सरणं पवज्जामि) और विशुद्ध सम्यक्त्व से संयुक्त होते हुए वन्दना करते हैं ।। ११८ ।।
इस प्रकार जिन भगवान् की स्तुति करके निर्मल पुण्य से संयुक्त वे देवेन्द्र जिस रूप से आये थे उसी रूप से धर्मरूपी उत्तम रत्न को ग्रहण करके वापिस चले जाते हैं।।११९।।
इसी प्रकार ही नन्दीश्वर द्वीप में, कुण्डलवर द्वीप में, और मानुषोत्तर पर्वत व रूचक पर्वत पर भी जिनभवन हैं।।१२०।।
जिस प्रकार भद्रशाल वन में जिनभवनों का सम्पूर्ण वर्णन किया गया है उसी प्रकार नन्दीश्वर द्वीप में स्थित जिनभवनों का भी वर्णन समझना चाहिये।।१२१।।
जिनभवन सम्बन्धी स्तूप, मण्डप, प्रेक्षागृह, कल्पवृक्ष व ध्वजा समूह, वनखण्ड, वापी, गोपुर, प्राकार और दिव्य वेदिका इन सबका उत्सेध , आयाम, विष्कम्भ व अवगाह नन्दीश्वर द्वीप में प्रथम (भद्रशाल) वन के सदृश है।।१२२-१२३।।
नन्दन, सौमनस और पाण्डुक वनों के जिनभवन भी इसी प्रकार के हैं । विशेष केवल इतना जानना चाहिये कि वे प्रमाण में क्रमशः आधे आधे निर्दिष्ट किये गये हैं।।१२४।।
मैं चार प्रकार के देवगणों द्वारा नमस्कृत, चौंतीस अतिशयोें से संयुक्त और उत्तम पद्मनन्दि से नमस्कृत श्रेष्ठ चन्द्रप्रभ जिनेन्द्र की वन्दना करता हू्ँ ।।१२५।।
।।समाप्त ।।