सिंहनिष्क्रीडितव्रततपविधि-
उपवा
( १।२।१।३।२।४।३।५।४।६।५।७।६।८।७।
आतां सर्वतोभद्रव्रततपाच्या उपवासाचा क्रम (१।२।३/४/५/ ३।२।१।५।४।२।३।४।५।१।४।३।२।१।५/
पुष्करार्ध द्वीपांतील पूर्व मंदरपर्वताच्या पूर्वविदेहक्षेत्रांत मंगल- बती देश आहे. त्यांतील रत्नसंचय नगरांत श्रीधर राजा राज्य करीत होता. त्याला मनोहरा आणि मनोरमा अशा दोन राण्या होत्या. त्यांना अनुक्रमें श्रीवर्मा व बिभीषण असे दोन पुत्र होते. त्यांतील श्रीवर्मानें युगंधर सुनीजवळ जिनदीक्षा घेतली. नंतर ह्रीं वरील दोनों व्रत तपें करून अवधिज्ञान प्राप्त करून घेतलें. पुढें तो समाधि साधून अच्युतस्वर्गात इंद्र होऊन जन्मला.
महीधर विद्याधरानें जगन्नंदन मुनीजवळ जिनदीक्षा घेऊन कनकावली (प्रत्येक महिन्याच्या शुक्लपक्षांत १।५।१० तिथी दिवशीं आणि कृष्णपक्षांत २।६।१२ या तिथींस सतत एक वर्षभर दर मासास ६ याप्रमाणे ७२ उपवास करणे याला कनकावळी व्रततप म्हणतात.) तप करून समाधि साधिली. आणि तो प्राणतस्वर्गात इंद झाला.
सुदर्शन तप विधि- औपशमिक, वेदक व क्षायिक यांची प्रत्येकीं ८ अंगे आहेत. एकूण २४ अंगें होतात. त्यांस उद्देशून २४ उपवास करणे. प्रत्येक उपवासानंतर पारणा करावी. यांस सुदर्शन तप म्हणतात.
सुसीमा नगरांत अतिंजय राजाचा मंत्री अमृतमति होता. त्याला सत्यभामा नामक भार्या होती. त्यांच्या पोटी विचक्षण बुद्धीचा प्रहसित नांवाचा पुत्र झाला. त्याचा मित्र विकसित नामक होता. त्या दोघांनी मतिसागर मुनींचा उपदेश ऐकून त्यांच्याच जवळ जिनदीक्षा घेतली. त्यानंतर त्यांनीं हैं व्रततप केले आहे. समाधिविधिनें देहत्याग करून ते महाशुक्र स्वर्गात देव झाले. (महापुराण पर्व ७ पृष्ठ ३९३) 7
कथा
या जंबूद्वीपांतील पूर्व विदेहक्षेत्रांत कच्छ नांत्राचा एक विस्तीर्ण देश आहे. त्यांत विजयार्थ पर्वताच्या उत्तर श्रेणीवर चक्रवाळपूर नांवाचे एक अत्यंत मनोहर नगर आहे. तेथे पूर्वी यशोधर नांत्राचा राजा राज्य करीत होता. त्याला विजयावती नाम्नी सौंदर्यवती स्त्री होती. त्यांचा सोमदत्त नामक एक पुरोहित असून त्याला मदनवेगा नांवाची एक सुंदर स्त्री होती. त्यांना विशाखदत्त नांवाचा एक सद्‌गुणी पुत्र होता.
त्याच नगरांत विष्णुदत्त नांवाचा एक ब्राम्हण राहात असे- त्याला मदनमुखी नांत्राची रूपवती बायको होती. त्यांचे उदरी कामसेना नामक एक गुणवती कन्या होती. ही उपवर झाल्यावर विष्णुदत्तानें त्या विशाखदत्ताशीं तिला विवाह करून दिलें.
एके दिवशीं ती कामसेना आपल्या मैत्रीणीबरोबर वसंतऋतूंत वनक्रीडेकरितां निघाली असतां मार्गात तिनें यशोभद्र नामक दिगंबर, ज्ञानी मुनींना पाहून मिथ्यात्वकर्माच्या उदयानें जुगुप्तेनें त्यांची निंदा केली, तेव्हां ती त्या मुनिनिंदेच्या कर्मामुळे आयुष्यावसांनीं मरण पावून सहाव्या नरकांत जन्मली. तेथे बावीस सागरोपम वर्षे अतिशय दुःख भोगून आयुष्यांतीं तेथून येऊन पुष्करार्द्ध द्वीपांतील पूर्वमेरुपर्वताच्या दक्षिणभागीं भरत क्षेत्रांत अयोध्यापुर नांवाचें एक नगर आहे. तेथें पूर्वी श्रीवर्म या नांवाचा एक मोठा पराक्रमी राजा राज्य करीत असे. त्याला लक्ष्मीमति नामक लावण्यवति स्त्री होती. त्याचा कपिल नांवाचा एक विद्वान् पुरोहित होता. त्याच्या विचे नांव सुप्रभा असे होतें. त्यांच्या उदरी तो पूर्वीचा कामसेनाचर स्त्री कन्या होऊन येऊन जन्मली.
बाळपणीं तिचे माता पितर मरण पावले. मग ती घरोघर भिक्षा मागून आपले जविन करीत असे. तिचे शरीर दुर्गंधमय असल्यानें तिजला ठोक ‘दुर्गंधी’ असे संबोधू लागले. प्रौढ झाल्यावर एकदां ती वनांत काष्टसंचय करण्याकरितां गेली असतां नाभिगिरी पर्वताच्या पायथ्याशीं गुइँत मनोगुप्ति नामक एक निर्भय महामुनि तिच्या दृष्टीस पडले. तेव्हां तिला तिच्या मनांत मिथ्यात्व कर्माचा उपशम झाल्यामुळे मुनींना वंदना करावी अशी इच्छा झाली. म्हणून तिर्ने त्या मुनीश्वराजवळ जाऊन त्यांना वंदना केली. नंतर ती त्यांना म्हणाली हे स्वामिन् ! मी अशी दुर्गधी व दरिद्री होऊन जन्मली आहे. तेव्हां मी पूर्वजन्मांत कोणते पातक केलेलें होतें ? हैं मला कृपा करून सांगावें. हें तिचें दीन बचन ऐकून ते म्हणाले-हे कन्ये! तूं पूर्वजन्मी मुनीश्वरांची निंदा केळी होतीस, त्या कारणानें नरकांत जाऊन पुष्कळ काळपर्यंत दुःख भोगून कांहीं अवशेष पुण्यामुळे ब्राम्हण कुळीं तूं येथे दुर्गंधी व दरिद्री होऊन जन्मली आहेस. वगैरे पूर्व वृत्तांत ऐकून तिला मोठा पश्चाताप झाला. मग ती त्या मुनींना म्हणाली-हे गुरुवर्य ! त्या पापांचा परिहार होण्या- करितां मला एकादा उपाय सांगावा. हें तिचें आर्तोद्गार ऐकून ते मुनश्विर म्हणाले – हे कन्ये ! आतां तूं मुक्तावळीव्रत घेऊन पालन कर म्हणजे त्या योगानें तुला अनेक प्रकारची सुख संपत्ति प्राप्त होईल. असें म्हणून त्यांनीं सर्व व्रतविधि तिला सांगितला.
या व्रताच्या योगानें अपार पुण्यसंचय होतो. वगैरे सांगितल्यावर त्या दुर्गंधीला ऐकून फारच आनंद झाला. मग तिनें त्यांना प्रार्थना करून हें व्रत ग्रहण केलें. नंतर ती मुनींना नमस्कार करून आपल्या नगरीं परत आली.
पुढें यथोक्त काळीं तिनें हैं व्रत यथाशक्ति पाळून याचें उद्यापन केलें. कालांतरानें आयुष्यांती ती समाधिविधिनें मरण पावून आत्म- ध्यान बलानें स्त्रिलिंग छेदून सौधर्मस्वर्गात विभूतिशाली देव झाली. तेथें दोन सागर वर्षे सुखाचा अनुभव घेऊन आयुष्यांतीं तेथून तो देव च्यवून – या जंबूद्वीपांतील भरतक्षेत्रामध्यें मिथिलापूर नांवाचें एक रम्य नगर आहे. तेथें पूर्वी पृथ्वीपाल नांवाचा एक भद्रपरिणामी राजा राज्य करीत होता. त्याला पृथ्चीदेवी नाम्नी एक सुशील राणी होती. त्यांच्या उदरी- तो पद्मरथ नांवाचा बलिष्ठ पुत्र होऊन जन्मला. तो चंद्रकळेप्रमाणे दिवसेदिवस वाढून तारुण्यावस्थेस पोंचळा.
एके दिवशी चतुरंग सैन्यासह हत्ती धरण्यासाठीं बनांत गेला होता. तेव्हां तेथे इत्ती, सिइ, गाय, बाघ, हरिण, कोल्हा, कुत्रे वगैरे पशु आपल्या मनांतील वैरभाव सोडून शांतवृत्तीनें परस्पर क्रीडा करीत होते. हैं पाहून त्यास फार आश्वर्य वाटलें. त्यावेळीं त्यानें हत्तीस धरून त्या पर्वतासमीप एका झाडास बांधिलें. तोहि तेथें शांत बसला. त्या समयी त्या पर्वताच्या गुर्देत बसलेले एक निर्भय महामुनि त्यांच्या दृष्टीस पडडे. मग तो सर्व जनांसह त्यांच्या जवळ जाऊन त्यांना तीन प्रदक्षिणा फरून वंदना करता झाला. अनेक पशु, पक्षी आपला वैरभाव सोडून तेथे बसले होते. ते पाहून युवराजांस अत्यंत आश्चर्य वाटले. नंतर तो त्या मुनीश्वरांना म्हणाला- हे स्वामिन् ! आपल्या तपोबलाच्या महा- त्म्यासारखे अपूर्व महात्म्य मी अद्यापि कोठें ही पाहिलें नाहीं. आपलें महात्म्य अपार आहे. हे ऐकून ते मुनि म्हणाळे – हे युवराजन् ! आमच्या तपाचेच हे महात्म्य आहे, असे समजू नका. तर आतां अंग- देशांतील चंपापूर नगरांत जे मेरुपर्वताप्रमाणें आत्मध्यानांत निश्चल राहतात व ज्यांच्या मुखांतून मेघगर्जनेप्रमाणें दिव्यवाणी प्रकट होते आणि प्रातःकाळी उ‌द्याचलावर उदयास येणाऱ्या अरुण सूर्या- प्रमाणें ज्यांच्या शरीराची कांति आहे. अशा भगवान् श्रीवासुपूज्य तीर्थकरांचे समवसरण येऊन उतरले आहे. त्यांचाच हा प्रभाव आहे. कारण तीर्थकर ज्या स्थळीं असतात त्या स्थळापासून समंतात् १०० योजनपर्यंत सुभिक्षता होत असून सर्व पशु, पक्षी, परस्पर वैरभाव टाकून मोठ्या प्रेमानें क्रीडा करीतात.
हे ऐकून त्या युवराजाच्या अंतःकरणांत अपरिमित आनंद झाला. मग तो त्या मुनींना भक्तीनें वंदना करून मोठ्या उत्सुकतेनें सर्व जनांसह आपल्या नगरी परत आला. आणि उगेच दुसऱ्या दिवशी आपल्या माता, पिता यांची आज्ञा घेऊन मोठ्या मोठ्या उत्साहानें श्रीवासुपूज्य तीर्थकरांच्या दर्शनास इत्तीवर बसून निघाला.
त्यावेळी त्याची भक्ति व त्याचे मनोधैर्य पाहण्यासाठी धनपूज्य आणि विश्वानुलोभ या नांत्राच्या देवांनी बुद्धिपुरःसर येऊन नगराच्या वेशीचा विध्वंस केला. हे पाहतांच मंत्री राजपुर्यास म्हणाले- अहो महाराज ! हा आतां मोठा अपशकुन झाला. आपण प्रयाण करूं नये. हे त्यांचे बचन ऐकताच त्या अपशकुनाची भीति मनांत न बाळगतां तो युवराज ” श्रीवासुपूज्याय नमः” असा मुखानें गंभीर उद्गार काढून तसाच पुढें आवेशानें निघाला. मग पुनः देवांनी पुढे जाऊन मार्गावर सर्पाच्या विषारीरक्तानें भरलेला अनुउंव्य असा विशाल खंदक बनविला. तेथें राजकुमार येऊन खंदकाच्या अपशकुनहि न जुमानतां त्यांतून हि ” श्रीवासुपूज्याय नमः ” या मंत्राचा उच्चार करून हत्तीसह तरून गेला. तेव्हां ते दोघे देव त्या राजकुमाराची दृढभक्ति पाहून आकाशांतून खालीं उतरून त्याच्या पुढें येऊन राहिले, व आपल्या मनोभाव व्यक्त करून त्यांना म्हणाले- हे युवराज ! तुम्ही आमच्यावर क्षमा करा. कारण आम्ही तुमच्या सत्कृत्यास प्रतिबंध करून आपला मोठा अपराध केला आहे’ असे म्हणून त्यांनीं त्यांची उत्साह- पूर्वक पूजा केली. आणि ते ‘तुमचें हें प्रस्थान तुम्हांस अत्यंत कल्याण- कारी होवो’ असें म्हणून आपल्या स्थानीं निघून गेले.
त्यानंतर तो राजकुमार मोठ्या आतुरतेने पुढें चाळला. इतक्यांत भव्य व दिव्य समत्रसरण दृष्टिं पडतांच हत्तीवरून खाळीं उतरून मोठ्या विनयानें आपलीं करकमलें जोडून निघाला. समवसरणाच्या द्वारीं जातांच ” श्रीवासुपूज्याय नमः ” म्हणून अतिशय आनंदानें आंत प्रवेशळा. गंधकुटीस तीन प्रदक्षिणा देऊन तीर्थकरांना साष्टांग नम- स्कार करता झाला. मग अष्टद्रव्यांनी त्यांची पूजा, स्तुति करून मानव कोडांत जाऊन बसला, कोही वेळ भगर्जताच्या दिव्यधनीचा धर्मोपदेश ऐकल्यानंतर युवराज मोल्या नघतेने आपले दोन्दी हात जोडून सुधर्म गचचरांना म्हणाला हे भवसागरोद्धारक दयानिधे स्वामिन् ! आज आपण मला माझे पूर्व भवावळी सांगावी, तेव्हां ते गणेद्र म्हणाले-हे भन्यो- त्तम पुत्रराज । दे प्रथम मषांत कामसेना नामक पुरोहिताची कन्या होतास. दुसऱ्या भवी सहाच्या नरकांत नारकी शाळास. तिसन्या भवा- मध्ये दुर्गेची नांवाची कन्या होऊन एका श्राम्हण घरी जन्मलास. तेथे मुक्तावब्धवत पाडून त्या चौथ्या भवांत देव झालास. सांप्रत तूं मिथिलापुरी पृथ्वीपाल राजाच्या उदरों पद्मरथ नामें पुन्न होऊन जन्मला आहेस.
याप्रमाणें सबिस्तर आपले बिचित्र भवांतर ऐकून त्याच्या मनांत तत्काळ बैराग्य उत्पन झालें. मग तेथे त्याने दिगंबर जिनदीक्षा घेतली. व त्याच समवसरणांत ते धर्मरथ नांवाचे गणधर बनले. पुढें शुक्लध्या- नानें घातिकर्माचा नाश करून केबलज्ञानी झाले. नंतर ते अघाति- कर्माचा नाश करून मोक्षास गेलें. तेथे अनंतकाल शाश्वत सुखाचा अनुभव घेऊ लागले.
याकरितां हे भाविकांनो ! तुम्हीही मुक्तावळी इत्यादि व्रतें मोठ्या भक्तीनें यथाविधि पाळून त्यांचे उद्यापन करा. म्हणजे तुम्हांस ही सत्पदवी-सद्‌गति-प्राप्त होईल.
 |
ReplyForward |
|
ReplyForward |
|
ReplyForward |
|
ReplyForward |
|
ReplyForward |
|
ReplyForward |