पुरुष की ७२ कलाओं के नाम
पुरुष की बहत्तर कलाएँ
कलानिधि नाम की व्याख्या करते हुए श्रुतसागर सूरि ने पुरुष की बहत्तर कलाओं के नाम इस प्रकार बतलाये हैं :— १. गीतकला, २. वाद्यकला, ३. बुद्धिकला ४. शौचकला, ५. नृत्यकला, ६. वाच्यकला, ७. विचारकला, ८. मंत्रकला, ९. वास्तुकला, १०. विनोदकला, ११. नेपथ्यकला, १२. विलासकला, १३. नीतिकला, १४. शकुनकला १५. क्रीडनकला, १६. चित्रकला, १७. संयोगकला, १८. हस्तलाघवकला, १९. कुसमकला, २०. इन्द्रजालकला, २१. सूचीकर्मकला, २२. स्नेहकला, २३. पानकला, २४. आहारकला, २५. विहारकला, २६. सौभाग्यकला, २७. गन्धकला, २८. वस्त्रकला, २९. रत्नपरीक्षा, ३०. पत्रकला, ३१. विद्याकला ३२. देशभाषितकला, ३३. विजयकला ३४. वाणिज्यकला, ३५. आयुधकला, ३६. युद्धकला, ३७. नियुद्धकला, ३८. समयकला ३९. वत्र्तनकला, ४०. गजपरीक्षा, ४१. तुरङ्गपरीक्षा, ४२. पुरुषपरीक्षा, ४३. स्त्रीपरीक्षा, ४४. पक्षिपरीक्षा ४५. भूमिपरीक्षा, ४६. लेपकला, ४७. काष्ठकला, ४८. शिल्पकला, ४९. वृक्षकला, ५०. छद्मकला, ५१. प्रश्नकला, ५२. उत्तरकला, ५३. शस्त्रकला, ५४. शास्त्रकला, ५५. गणितकला, ५६. पठनकला ५७. लिखितकला, ५८. वक्तृत्वकला, ५८. कवित्वकला, ६०. कथाकला, ६१. वचनकला, ६२. व्याकरणकला, ६३. नाटककला, ६४. छन्दकला, ६५. अलंकारकला, ६६. दर्शनकला, ६७. अवधानकला, ६८. धातुकला, ६९. धर्मकला, ७०. अर्थकला, ७१. कामकला, और ७२. शरीरकला।
(जिनसहस्रनाम संस्कृत टीका ज्ञानपीठ से प्रकाशित प्रस्तावना पृ. २४)
