१.श्रीपंचमीव्रतकथा

आतो हे व्रत पूर्वी ज्यांनीं यथाविधि करून अभ्युदयादि सुखें मिळविलीं आहेत; त्यांची कथा सांगतो.

– कथा –

या जंबूद्वीपांतील भरतक्षेत्रांत वसंततिलक या नांवाचें एक सुंदर नगर आहे. तेथें पूर्वी सत्पति या नांवाचा एक पराक्रमी, नीति- मान् व गुणशाली असा राजा सुखानें राज्य करीत होता. त्यास प्रियादेवी नांवाची एक मनोहर व गुणवती अशी पट्टस्त्री होती.

त्याच नगरांत कोदंड या नांवाचा एक दीन ब्राह्मण राहात होता. त्याला प्रिया व कमला अशा स्त्रिया होत्या. त्यांना श्री आणि संपत्ति नामक दोन कन्या होत्या. अशा रीतीनें कालक्रमण करीत असतां; एके दिवशीं तो कोदंड ब्राह्मण कांहीं करणाने मरण पावला. तेव्हां ती कमला स्त्री आपला प्रियपति वारल्यामुळे जळ नसल्याने कमलपुष्प जसें म्छान व निस्तेज होते; त्याप्रमाणें म्लान व निस्तेज झाली. पतीच्या अभावीं तिला अधिकच दीनावस्था प्राप्त झाल्यानें ती अन्य लोकांचीं कामें करून त्यांवर आपला आणि त्या दोनं पुत्रींचा उदर निर्वाह करूं लागली. याप्रमाणें ती काळ क्रमीत असतां एके दिवशीं त्या श्रीच्या पित्यांची संशप्ति नामक बहीण अर्थात् श्रीची अत्याबाई ही कमले जवळ येऊन श्रीची निंदा करूं लागली. तेव्हां ती कमला श्रीवर रागावली. मग ती श्री तत्काळ तेथून रागानें बाहेर पडली. तोच तिला ‘त्या नगराच्या बहिरुद्यानांत्. दमवर नांवाचे महामुनीश्वर आले आहेत’ असें समजतांच ती त्यांच्याकडे निघून गेली, तेथे गेल्यावर त्यांच्या चरणीं भक्तीनें नमस्कार करून बसली. कांही वेळ त्यांच्या मुखें धर्मोपदेश ऐकल्यावर ती विनयानें आपले दोन्ही हात जोडून त्यांनी म्हणाली हे संसारसागरतारकस्वामिन् ! आतां आपण मला माझे दारिद्य नाश होण्याचा एकदा उपाय सांगावा.