(७३) कैवल्यसुखदाष्टमी व्रतकथा.

या जंबूद्वीपांतील भरत क्षेत्रांत नेपाळ नांवाचा एक देश असून त्यांत श्रीपुर नामें सुंदर पट्टण आहे. तेथे पूर्वी भूपाल नांवाचा गुण- वान्, पराक्रमी असा राजा आपल्या रूपलावण्य मनोहर अशा रूपवती नाम्नी राणीसह सुखाने राज्य करीत होता. त्याच नगरी श्रीवर्म नामक राजश्रेष्ठी आपल्या गुणवती व सुशील अशा श्रीमती नामें खीसह आनंदाने नांदत होता. यांना नयसेन, घरसेन, कीर्तिसेन, काळसेन, रुद्रसेन, वरसेन देवसेन, महासेन, अमरसेन आणि, धान्यसेन असे दहा पुत्र होते. बंधुश्री नामें एक सुंदर कन्या होती. ती यौवनावस्थेस प्राप्त झाली.

इकडे काश्मीर देशांत चित्रांगर नांवाचे एक रमणीय नगर आहे. तेथे धनमित्र नांवाचा राजश्रेष्ठी राहात होता. त्याला धनवती नाम्नी प्रिय धर्मपत्नि होती. त्यांना धनपाल नांत्राचा एक गुणवान्, दैवशाली असा पुत्र होता. एकशे सत्तर १७० कोटी धनाचा तो धनी होता. त्या कारणानें तो श्रीवर्म राजश्रेष्ठी त्या धनमित्रास सोळा फोटो द्रव्य वरदक्षिणा देऊन आपली बंधुश्री कन्या त्या धनपाल कुमारास विवाह करून देता झाला. मग हा नवदंपती आपल्या चित्रांगद नगरी जाऊन सुखानें कालक्रमण करूं लागला.

एके दिवशीं ५०० शै ऋषीसमुदायांसह भूतानंद नामक भट्ट – रक महामुनि नगराच्या उद्यान वनांत येऊन उतरले. ही शुभवार्ता फळ- तांच तो धनपालश्रेष्ठी आपल्या प्रिय धर्मपत्लिसह तेथे गेला आणि त्या मुनीना त्रिभदक्षिणापूर्वक वंदना करून त्यांच्या समीप बसला. कांहीं वेळ धर्मोपेदश श्रवण केल्यावर त्यांची स्त्री बंधुश्री ही आपली दोन्ही करकमळे विनयानै जोडून मुनीश्वरांस म्हणाली, मो मट्टारक महास्वा- मिन् ! आतां आम्हांस हा जो वैभत्रातिशय प्राप्त झाला आहे, हे कोणत्या पुण्याचे फळ आहे ! हे तिचे नम्र वचन ऐकून ते महामुनि आपल्या अव- धिज्ञानानानें तिच्या पूर्वमवींचा वृत्तांत जाणून उद्गारले, हे कन्ये ! आतां तुम्हांस तुमचा पूर्व वृत्तांत सांगतो, चित देऊन ऐका. या जंबूद्वी- पांतील भरतक्षत्रांत मगध नामक देश असून त्यांत राजगृह नांवाचे सुंदर पट्टण आहे. तेथे पूर्वी प्रतापधर नांवाचा एक सद्‌गुणी राज्जा • आपल्या विजयादेवी नामें पट्टराणीसह झुखाने राज्य करीत होता. त्याच पट्टणांत अत्यंत दीन दरिद्री असा एक कनकप्रम नांवाचा मनुष्य राहात होता. त्याला कनकमाला नांवाचो भार्या होती. ते दोघे अगदीं दुःखावस्थेत आपले आयुष्य क्रमीत असतां, – एके दिवशीं देवपाल नामक निगैथ महामुनि याच्या गृहाजवळ चर्यानिमित्त चालले असतां आले. तेव्हां त्यांना या दंपतीनों प्रतिग्रहण करून त्यांना घरीं आणिलें आणि नवधामक्तीपूर्वक आहारदान देऊन संतुष्ट केलें. नंतर एका आसनावर शांत बसले असतां, कनकप्रभ त्यांना विनयाने आपले दोन्ही हात जोडून म्हणाला – भो गुरुवर्य ! या संसारांत आज आज आम्हांस है दुःखद दारिद्य प्राप्त झालेलें दूर होऊन सुख प्राप्त होण्याचा एकादा उपाय सांगावा. हे त्याचं भाषण ऐकून ते म्हणाले, – हे मव्यपुरुषा ! आतां तुम्हांस सुख परंपरा प्राप्त होण्यांसाठीं कैवल्य- सुखदाष्टमी व्रत है पालन करा, असे म्हणून त्यांनी त्याचा सर्वविधि सांगितला. ते ऐकून त्या दंपतीना अतिशय आनंद झाला. मग त्यांनीं त्यांच्या जवळ है व्रत आदरानें ग्रहण केलें. नंतर ते मुनिराज आपल्या स्थलीं निघून गेले. पुढे समयानुसार त्यांनीं है व्रत यथाविधि पाळिलें. त्यायोगें ते धनधान्यादिकांनीं संपन्न होऊन पुष्कळ काल संसार सुख भोगीत राहिले. शेवटीं त्या दंपतीनीं जिनदीक्षा धारण करून तीव्र तपश्चर्या केली. समाधिविधिर्ने मरण पावून सौधर्म कल्पांत देव झाले. आयुष्यांतीं तेथून च्यवून आतां येथे तुम्ही दोघे घनपाल व बंधुश्री होऊन जन्मला आहात.