(८१) गणधरवलयव्रतकथा

– कथा –

या जंबूद्वोपांतील भरत क्षेत्रांत मंगलावती नांवाचा देश असून त्यांत रत्नसंचय नांवाचे एक सुंदर नगर आहे. तेथे पूर्वी सोमवाहन नामक पराक्रमी, गुणवान्, नीतिमान् असा राजा राज्य करीत होता. त्याला विनयावती नांवाची रूपवती, गुणवती अशी पट्टराणी होती. त्यांना चंद्राभ नांवाचा पुत्र असून त्याला चंद्रमुखी नांवाची प्रियपत्नि होतो. यांच्यासह तो राजा राज्योपभोग करीत असतां, – एकदां प्रभातकालीं वनपालकानें एक सुंदर कमलपुष्प राजाला आणून दिले. वै निरीक्षण करीत पाहात असतां त्यांत एक भ्रमर मेलेला दिसला. तेव्हां तत्काल त्याच्या अंतःकरणांत वैराग्य उत्पन्न झाले. त्यामुळे त्यानें आपले सर्वराज्य आपल्या पुत्राच्या स्वाधीन केले, आणि वनांत जाऊन एका दिगंबर गुरुजवळ जिनदीक्षा घेतली. तो पुष्कळ दिवस घोरतपश्चर्या करून सर्वकर्मे नाशून मोक्षाप्त गेला.

इकडे त्याचा पुत्र चंद्राभ हा यौवनानें मदोन्मत्त होऊन दुर्जन लोकांच्या संगतीनें सप्तव्यसनामध्ये आसक्त झाला. मग एके दिवशीं हा शिकार करण्यासाठीं कांहीं दुष्ट लोकांसह एका वनांत गेला होता. तेव्हां तेथे अभयघोष या नांवाच एक महामान त्यांच्या दृष्टीस पडले. आतां है मुनि आपल्या या शिकारकार्यात विघ्न उत्पन्न करतील असे समजून त्याने त्या मुनीश्वरांस तिरस्कारून तेथून बलात्काराने हाकलून लाविले. त्या पापाच्या फलानें कलिंग देशाच्या कालयवन नामक प्रबल राजानें आपल्या सैन्यांनिशीं येऊन त्या रत्नसंचयपुरावर छापा घातला. चंद्राभ आणि चंद्रमुखी यांना तेथून हाकलून लाविले, तेव्हां ते दोघे तेथून पळून जाऊन मलयाचल पर्वताच्या एका गुहेत लपून बसले. तेथे युगंधर नामे महामुनी बसले होते. त्यासमयीं त्यांना पाइतांच या दोघाच्या मनांत उपशांत भाव उत्पन्न झाला. मग ते दोघे त्यांच्या समीप ‘जाऊन मोठ्या भक्तीनें त्यांना नमस्कार करून बसले. नंतर तो चंद्राभ राजा अत्यंत विनयाने आपले करयुगल जोडून मुनींद्रांस म्हणाला, हे महास्वामिन् ! आज आमचे राज्य जे गेले ते कोणत्या कारणानें गेलें ? हे त्याचे नम्रभाषण ऐकून ते आपल्या अवधिज्ञानाने त्याची सर्व परिस्थिति जाणून त्याला म्हणाले; – हे भव्यपुरुषोत्तम राजेंद्रा ! तूं एका वेळीं अभयघोष नामक महामुनींचा तिरस्कार करून त्यांना त्या वनांतून हाकलून लाविलेस, त्या पापांमुळेच सांगत तुला ही दुःखस्थिति प्राप्त झाली आहे. हे त्या मुनीश्वरांचे उद्गार ऐकतांच त्याच्या मनांत अतिशय पश्चात्ताप झाला. तो स्वतः आपली निंदा करून घेऊन त्या मुनींस म्हणाला, – भो जगद्गुरो ! आतां आपण आम्हांस त्या महापापांचा परिहार होण्यासारखा एकादा उत्कृष्ट उपाय सांगावा. है त्याचे नम्रभाषण ऐकून ते मुनी त्यास म्हणाले, हे राजन् ! गणधरवलय व्रत है भक्तोनें यथाविधि पालन करा, असे म्हणून त्यांनीं त्याचा सर्व विषि सांगितला. ते ऐकून त्या दोघास अत्यंत आनंद झाला. मग त्यांनीं है व्रत त्या मुनीश्वरांसमीप ग्रहण केलें. नंतर तो चंद्राभ व चंद्रमुखी हे दोघे त्या मुनिवरांत नमस्कार करून आपल्या श्वशुरगृहीं परत आले. तेथे आल्यानंतर समयानुसार है व्रत पाळू लागले.