तंगळतवनिधि (पुराणान्न त्याग )
व्रतविधि – आषाढ शु० ८ दिवशीं प्रातःकाळीं सुखोष्ण जलाने अभ्यंगस्नान करून अंगावर दृढधौत वस्खें धारण करावीत. सर्व पूजा सामान आपल्या हातीं घेऊन मंदिरास जावें. जिनालयास तीन प्रदक्षिणा देऊन ईर्यापथशुद्धि वगैरे क्रिया करून जिनेंद्रास भक्तीनें नमस्कार करावा. पीठावर जिनेंद्रबिंब स्थापून त्यास पंचामृतांनी अभिषेक करावा
अष्टद्रव्यांनी अर्चना करावी. श्रुत व गुरु यांची पूजा करून यक्ष, यक्षी व ब्रह्मदेव यांचे अर्चन करावें. ॐ न्हीं श्रीं क्लीं ऐं अंई परमब्रह्मणे अनंतानं तज्ञानशक्तथे अईत्परमेष्ठिने नमः स्वाहा ॥ १०८ ॥ या मंत्रानें १०८ पुष्पें घालावीत. देव, शास्त्र, गुरु यांच्यापुढे तांदळाचे चार पुंज घालून त्यांना वंदना करून त्यांच्या साक्षीनें त्या दिवशीं एक मुक्तीचा नियम करावा. आणि आजपासून चार महिने ‘ शिळे अन्न ‘ खाणार नाहीं, असाहि नियम करावा. व्रतकथा वाचावी. याच क्रमानें पुढें कार्तिक शु० १५ पर्यंत प्रत्येक अष्टमी आणि चतुर्दशी तिथीस पूजा करावी, नंतर कार्तिक शु.१५ मे दिनों या व्रताचे उद्यापन करावें. त्यावेळीं महाभिषेक पूजा करावी. बारा करंज्यांत गंधाक्षता, पायस, हच्चंवली ( आंवली ) खडीसाखर, फळे, इत्यादि घालून बारा वायनें तयार करावीत. त्यांतून देव, शास्त्र, गुरु, पद्मावती, आर्थिका यांच्यापुढें एकेक वायन ठेवून व्रतकथा सांगणाऱ्यास एक द्यावें. सुवासिनी स्त्रियांस देऊन आपण एक घेऊन जावें. शक्तीप्रमाणें चतुःसंघास चतुर्विध दानें करून आपण पारणा करावी. प्रत्येक अष्टमी चतुर्दशीस उपवास केळेस फारच उत्तम आहे.
– कथा –
या जंबू द्वीपांतील भरत क्षेत्रामध्यें अवंती नामक एक विशाल देश आहे. त्यांत उज्जयनी नांवाचें एक मनोहर नगर आहे. तेथे पूर्वी प्रतापसिंह या नांवाचा पराक्रमी व गुणवान् असा एक राजा राज्य करीत होता. त्याला पद्मावती नांवाची एक पट्टराणी होती. ती दंपति सुखसंकथा विनोदांत आपलें आयुष्य क्रमीत असे.
एकदां त्या नगरांत कनकश्री, कनककांता, वगैरे ५० आर्यिका येऊन चैत्यालयांत देवदर्शनाकरितां गेल्या. मग वंदना करून त्या तेथें बसल्या तेव्हां पद्मावती राणी त्या जिनमंदिरांतून बंदना, पूजादि क्रिया करून बाहेर आली. आणि बाह्यभागीं बसलेल्या त्या आर्थिकांना भक्तीने वंदना करून त्यांना विनयानें म्हणाली, हे आर्यिका माते हो ! आतां आपण येथे चातुर्मासाच्या निमित्तानें निवास करून आमची पुण्यवृद्धि करणेची कृपा करावी. लौकरच वर्षायोग सुरू होणार आहे. दया करून येथेच राहावें. अशी आमची पूर्ण अभिलाषा आहे. अशी प्रार्थना करून पुनः म्हणाली, अहो स्वामिनी! सांप्रत आम्हांस परमसुखाळा कारण असें एकादें व्रतविधान आपण निवेदन करावें. हे तिचें विनयपूर्ण वचन ऐकून ती मुख्य कनकश्री आर्यिका तिला म्हणाली, हे कन्ये ! आतां तू’ तंगळतवनिधि (पुराणान्न त्याग) व्रत ‘हें पालन कर. हे व्रत जे स्त्रीपुरुष धारण करतील त्यांना उत्कृष्ट पुण्यास्रव होतील आणि त्या पुण्यफलानें त्यांना इहलोकीं अनेक भोगोपभोग प्राप्त होऊन परंपरेनें स्वर्ग व मोक्षपदवी मिळते. असे म्हणून तिने त्या व्रताचा सर्व विधी तिला सांगितला हे सर्व कथन ऐकून तिला अतिशय आनंद झाला. मग तिने तिच्या चरणी प्रार्थना करून हे व्रत स्वीकारिलें. नंतर ती आपल्या गृहीं परत येऊन पुढे कालानुसार आपली विलासिनी वसंतमाला इत्यादिसह है व्रत यथाविधी आचरूं लागली. अंतीं उद्यापनाच्या दिवशी सर्व द्रव्ये मिळाली होती. परंतु एक नूतन वस्त्र न मिळाल्यामुळे ती वसंतमाला अत्यंत चिंताक्रांत होऊन जिनालयाकडे चालली होती. इतक्यांत मागंर्गत तिला एक कोष्टी भेटला. ती वसंतमाला चिताकुल आहे असे पाहून तो तिला म्हणाला, अहो बाई ! आज आपण इतक्या चिंतातुर कां झाल्या आहात? आणि आपले मुखहि इतके म्टान कां बरें झालें आहे ? तेव्हां ती त्याला म्हणू लागली, हे बापा ! आज एका व्रताचें उद्यापन करात्रयाचें आहे. त्याला नूतन वस्त्र लागतें. तें आजच्या प्रसंगी मला न मिळाल्यामुळे माझ्या व्रताला व्यत्यय येत आहे. त्यामुळे आतां मी चिंताक्रांत होऊन राहिले आहे. हे तिचें दीन वचन ऐकून तो कोष्टी तिला म्हणाला, अहो बाई ! आज आपण जें बत करीत आहात त्यांतून मला कांही भाग देत असाल; तर मी तुम्हांस तत्काल एक नूतन वैश्त्र देतो. हे त्यांचे भाषण ऐकतांच तिला त्यावेळी मोठा आनंद झाला. मग ती म्हणाली, हे बापा ! आतां मी जे व्रत करीत आहे; त्यांतून आठवा माग तुम्हांस देते. असे म्हणतांच त्यानें तिला एक वस्त्र दिलें.
मग ती वसंतमाला त्या दिवशीं या व्रताचे उद्यापन मोठ्या आनं- दानें करती झाली. घरी येऊन चतुःसंघास आहारादि दानें देऊन पारणा करती झाली. या व्रतांतून त्या कोष्ट्याला एक अष्टमांश पुण्य प्राप्त झालें.
इकडे त्या पद्मावतीस योग्य वेळी सर्व पूजासाहित्य न मिळा- ल्यामुळे कालातिक्रम झाला. सर्व पूजा पूर्ण होण्यास रात्र झाली. तेव्हां भोजन करण्यास – आहारदान घेण्यास – कोणी न आल्यामुळे तयार केलेल्या अन्नांत नाना जीव जंतु उत्पन्न झाले. अशा प्रकारे तिच्या व्रताचे उद्वासन झालें. त्यामुळे तिला पापाचा दोष लागला.
पुढें ती पद्मावती आपल्या आयुष्यवसांनी मरण पावून एका गणी- केच्या उदरी’ सर्वप्रिया’ या नांवाची गणिका होऊन जन्मली. नंतर कांहीं दिवसांनी ती वसंतमाला स्त्री आपल्या आयुष्यांती संन्यास विधीनें मृत्यु पावून त्याच नगरी भानुदत्त नामें राजश्रेष्ठी होता, त्याची स्त्री जी लक्ष्मीमती तिचे उदरी कुमारकांत नांवाचा मुलगा होऊन जन्मली. आणि तो कोष्टी मरून त्या वसंतमालेनें दिलेल्या व्रतांतील अष्टमांश पुण्यानें त्याच नगरी असलेल्या नंदिवर्धन वैश्य व त्याची त्री नंदिवर्धिनी यांच्या पोटीं कनकमाळा नांवाची कन्या होऊन जन्मला. मग पुढें तो श्रेष्ठिपुत्र कुमारकांत तरुणावस्येंत आल्यावर त्याचा त्या कनकमाला कन्येशीं शुभदिनीं सुमुहूर्तावर विवाह झाला. मग ती दंपति नाना मोगोपभोगांचा अनुभव घेत असतां, एके दिवशी विमलबोध नामें महादिव्यज्ञानी मुनीश्वर त्या नगराच्या उद्यान वनांत येऊन उतरले. ही ‘शुभवार्ता राजास कळतांच तोः प्रतापसिंह राजा आपके परिजन व पुरजन यांसह पादमार्गानें त्या वनांत गेला. तेथे गेल्यावर भक्तीनें तीन प्रदक्षिणा घालून पूजा, वंदनादि करून त्यांच्या समीप धर्मश्रवण करण्या- साठीं जाऊन बसला. कांहीं वेळ शांतवृत्तीनें धर्मोपदेश ऐकल्यावर तो कुमारकांत आपले दोन्ही हात जोडून त्या मुनींद्रास विनयाने म्हणाला, – भो महामुनींद्र ! या भावामध्ये ह्या कनकमाला कांतेवर माझा इतका अतिस्नेह उत्पन्न होण्याचे कारण काय? हे मला यथार्थ सांगावें. हे त्याचे नम्र वचन ऐकून ते मुनि त्यास म्हणाले, ही तुझी कनकमाला स्त्री पूर्वमत्रांत कोष्टी होती. त्याला तूं आपल्या व्रतांतील अष्टमांश पुण्य दिल्यामुळे या भवांत तो तुझी कांता झाला आहे. या कारणानें तुझा तिच्यावर अतिशय स्नेह होत आहे. व राजाची पट्टराणी जी पद्मावती ती पापोदयानें वेश्या झाली आहे. हे वृत्त मुनिमुखें ऐकतांच तेथील सर्व जनांस पूर्वभवांचे स्मरण झाले. तेव्हां त्यांच्या मनांत पूर्ण सम्यक्त्व उत्पन्न झाल्यामुळे त्यांनी पुन्हा तें हैं व्रत गुरूंच्या सन्निध ग्रहण केलें. नंतर सर्वजन घरी आल्यावर समयानुसार त्यांनी हें व्रत यथाविधी पाळून त्याचे उद्यापन केलें. ती गणिकाहि पंचाणुव्रतें मुनीजवळ घेऊन निरतिचार पाळू लागली. पुढे आयुष्यांतीं ती गणिका संन्यासविधीनें मृत्यु पावून त्रीलिंग छेदून सौधर्म कल्पांत अमरेंद्र झाली. तो कुमारकांत आणि ती कनकमाला ही दंपत्ती आपले आयुष्य पूर्ण होतांच समाधि विधीनें मरण पावून अच्युत कल्पांत इंद्र व प्रतिइंद्र देव अनुक्रमें होऊन तेथील सुख भोगूं लागली.
 |
ReplyForward |
|
ReplyForward |
|
ReplyForward |