३७.पुष्पांजलि व्रतकथा,

या जंबू द्वीपांतील पूर्वविदेह क्षेत्रांत सीलानदी आहे. तिच्या दक्षिणभागीं मंगलावती नांवाचा एक मोठा देश असून त्यांत रत्न- संचय नांवाचें एक रमणीय नगर आहे. तेथे पूर्वी बज्ज्रसेन नामक एक पराक्रमी, नीतिमान्, गुणवान् असा राजा राज्य करीत होता. त्याला जयाबति नामें एक सद्‌गुणी पट्टत्री होती. तिच्या सह तो हास्यविनो- दांत सुखानें कालक्रमण करीत असतां, एके दिवशी जयावती राणी आपल्या राजवाड्याच्या गच्चीवर उभी राहून आनंदानें नगराची शोभा पाहात होती. तेव्हां विद्यालयांतून गृहीं जाणाऱ्या विद्याथ्यर्थ्यांना प्रेमाने पाहून ती चितेनें व्याकुळ झाली. वज्रसेन महाराज हे तिच्या जवळ येऊन तिला अर्धासनीं बसवून घेऊन म्हणाले, हे प्राणप्रिये ! आज तुझे मुख इतकें म्छान कां दिसत आहे? तेव्हां ती लज्जित होऊन खाळीं मान केली; तेव्हां पुनः पुनः राजानें त्याचे कारण विचारतांच ती अति आकुलतेने म्हणाली, हे प्राणपते ! आतां विद्यालयांतून गृहीं जाणाऱ्या विद्यार्थी कुमारांना पाहून माझे मन व्याकुळ होत आहे. मग राजानें असें जाणलें कीं; ही पुत्राभावी सर्चित झाली आहे.

पुढे एके दिवशीं नित्यनियमाप्रमाणे तो राजा प्रियपत्निसह जिनाळ्यांत जाऊन जिनेश्वरांची वंदना, पूजा, स्तुति वगैरे क्रिया करून सभामंडपांत आला. तेथे सुज्ञानसागर नांवाचे मोठे अवधिज्ञानी भट्टारक निर्प्रथमुनीश्वर भव्यजनांस धर्मोपदेश सांगत बसले होते. त्यांच्या समीप जाऊन मोठ्या भक्तीनें नमोस्तु करून बसला. कांहीं वेळ धर्मामृत पान केल्यावर मोठ्या विनयानें आपले दोन्ही कर जोडून म्हणाला, है भव्यांभोजभास्कर दयानिधे स्वामिन् ! आतां आम्हांस पुत्रसंतान नाहीं म्हणून विषाद वाटत आहे. तरी पुत्रसंतान होईल कीं फसें ? तें आपण कृपा करून सांगावें. हें त्यांचे दीनवचन ऐकून ते मुनीश्वर आपल्या अवधिज्ञानानें त्याची भाविपरिस्थिती जाणून मोठ्या गंभीरतेनें म्हणाले, हे राजेंद्रा ! आतां तुमच्या पोटी बज्रांगधारी, मोक्षगामी व चक्रवर्ति असा एक रत्नशेखर नामें पुत्ररत्न उत्खन्न होणार आहे. हे ऐकून त्या दंपतीस मोठा परमानंद झाला. मग ते त्या मुनींद्रास भक्तीनें बंदना करून आपल्य राजमंदिरी येऊन सुखार्ने काळक्षेप करूं लागले. नंतर कांहीं दिवसांनी राणी गर्भवती झाली. नऊ महिने पूर्ण झाल्यावर तिला पुत्ररत्न प्राप्त शाळे, मग त्यांनी त्या पुत्राचेचें जातकर्म व नामकरणादि क्रिया करून रत्नशेखर असे नांव ठेविलें. दिवसेदिवस तो बालक क्रमाने वाढून सकल शाखपारंगत होऊन युवावस्थेत आला. एके दिवशीं युवराज वनक्रीडा करण्यासाठी आपल्या नगराच्या बहिरु- द्यानांत जाऊन सुंदर अशा लतामंडपांत बसला होता. तेव्हां आकाश- मागे मेघवाहन नामक एक विद्याधर जात असतां त्याचे विमान त्यावर येतांच ते अकस्मात् कुंठित झालें. हे पाहून तो खाळीं उतरून पाहतो तो रत्नशेखर त्याच्या दृष्टीं पडला. त्यावेळीं पूर्वस्नेहामुळे तो त्याच्या जवळ गेला. मग त्या रत्नश्शेखर युवराजानें त्याला आपल्या सिंहासनी बसवून घेतले नंतर रत्नशेखर मोठ्या मोहानें त्यात म्हणाला, – आपण कोण आहात ? कोठून आलात? कोठे निघालात ? उत्तरी मेघवाहन त्यांस म्हणाला, या विजयार्ध पर्वताच्या दक्षिण श्रेणीवर सुरकंठपुर नांवाचें एक शहर आहे. तेथे जयवर्म नांवाचा विद्याधर राजा राज्य करीत असे. त्याला विनयावती नामें एक पट्टत्री होती. तिच्या उदरीं जन्मलेला मी भेघवाइन नांवाचा त्यांचा पुत्र आहे. माझे मातापिते मला सर्व राज्यभार देऊन जिनदीक्षा घेऊन गेले आहेत. आतां मी तीर्थयात्रेच्या निमित्तानें निघालो होतो; तोच मार्गात माझें विमान येथे येऊन पूर्वसंबंधामुळे तटस्थ झालें. तेव्हां मी खाळीं उतरून आपल्याजवळ आलो आहे. हे त्याचें प्रियवचन ऐकून त्नशेखर म्हणतों, या रत्नसंचयपुराचे अधिपति वज्रसेन नामक असून त्यांना जयावती नांत्राची एक पट्टराणी आहे. त्यांचा मी रत्नशेखर नांवाचा एक पुत्र आहे. असे म्हणून त्यांनें मित्रप्रेमानें त्याला आपल्या घरी बोलावून नेले. तेथे गेल्यावर ते स्नानभोजनादि करून संतोषानें राहिले.