(४३) अथ सिद्धचक्रव्रतकथा.
कर्माष्टकविनिर्मुक्तं, मोक्षलक्ष्मीनिकेतनं ।
सम्यक्त्वादिगुणोपेतं, सिद्धचक्रं नमाम्यहं ॥ १ ॥
व्रतविधि-आषाढ, कार्तिक, फाल्गुन या मासांतील येणाऱ्या कोणत्याहि एका नंदीश्वर पर्वात शु० ८ दिवशीं या व्रतधारकांनी प्रमातीं शुचिजलाने अभ्यंगस्नान करून आपल्या अंगावर दृढधौत वर्षे धारण करावींत. सर्व पूजा सामग्री हाती घेऊन जिनालयास जावें. मंदिरास तीन प्रदक्षिणा करून ईर्यापथ शुद्धिपूर्वक भक्तीनें श्रीजिनेंद्रास साष्टांग नमस्कार करावा. मंडप शृंगार करून शुद्धभूमीवर देवापुढें पंचवर्णानीं एक सिद्धचक्र यंत्रदल काढावें. त्याच्या भोवतीं (चौकोनी) पंचभूमंडळे काढावीत. मग पीठावर सिद्धप्रतिमा अथवा पंचपरमेष्ठी आणि सिद्धचक्र यंत्र स्थापून त्यांचा पंचामृतांनीं अभिषेक करावा. गंधोदकाच्या वेळीं महाशांतिमंत्र सांगावें. नंतर अष्टमंगलद्रव्यें
व अष्टमंगळ कुंभ यांनी सुशोभित केलेल्या त्या यंत्रदांतीळ मध्य कळ शावर एका पात्रांत सिद्ध प्रतिमा व सिद्धचक्र यंत्र ठेवून नित्यपूजाक्रम करावा. त्यानंतर सिद्धचक्रविधान वाचून अर्चना करावी. त्यांतील पुष्प जाप्य मंत्रानें १०८ फुळे घालावीत. महार्थ करून ओवाळीत तीन प्रदक्षिणा घालून मंगलारती करावी.
या प्रमाणे प्रत्येक नंदीश्वर पर्यंत पूजाविधान करीत तीन वर्षे है व्रत पालन करावें. नंदीश्वर पर्यातील प्रत्येक अष्टमी व चतुर्दशी दिवशी उपवास करावा. आणि अन्य दिनी एकाशन किंवा आठ वस्तूंनी एक- भुक्ति करावी. (म्हणजे नंदीश्वर पर्वात २ दोन उपवास व ६. एकाशन होतात.) या प्रमाणे तीन वर्षे करावें. पंचाणुव्रते, तीतगुणवते, चार- शिक्षाव्रते ब्रम्हचर्यपूर्वक नंदीश्वरपर्यंत नियम करावा..
या प्रमाणे नऊ पूजाविधानें पूर्ण झाल्यावर याचे उद्यापन करावें. त्या वेळीं नूतन सिद्धप्रतिमा अथवा पंचपरमेष्ठी प्रतिमा तयार करवून तिची पंचकल्याणविधीपूर्वक प्रतिष्ठा करावी. सिद्धचक्रयंत्रहि तयार करून प्रतिष्ठित करावें.
(वरती व्रतपूजाक्रमामध्ये नित्यपूजाक्रम झाल्यावर सिद्धचक्रविधान वाचावें म्हणून सांगितलें आहे. तथापि विधाना ऐवजी ॐ हां नहीं हूं हौं छः असिआउसा अनाइतपराक्रमाय सकलकर्मविनिर्मु- क्ताय श्रीसिद्धाधिपतये नमः स्वाहा ।। या मंत्रानें अष्ट द्रव्यांतील प्रत्येक द्रव्यानें बारा बारा वेळां अर्चना केळी तरी चालेल. पुष्प- जाप्य मंत्र ही हाच समजावा. व शेवटीं उद्यापनक्रम दिला आहे. त्याप्रमाणें करावें.)
(यंत्ररचना-सिद्धचक्रविधानांत सांगितल्या प्रमाणें करावें.)
या क्रमानें आराधना पूर्ण झाल्यावर आपण घरी जाऊन बारा मुनिसमूहांस आहार दान द्यावें. अथवा पांच मुनिसंघास दान करावें. त्याच प्रमाणें आर्थिका, ब्रम्हचारी, यांना आहारदान देऊन आवश्यक
बस्तु याच्यात. बारा निधुनांत (दंपतीस आवक श्राविकांस) भोजन करवून बत्र, तांबूल, फल पुष्पादिकांनी सन्मान करावा. नंतर आपण पारणा करात्री. बसा या व्रताचा पूर्ण विधी आहे.
-कया-
या जंबूद्वीपांतील भरत क्षेत्रांत अवंति नांवाचा एक देश असून त्यांत चंपापुर या नांवाचे एक मनोहर नगर आहे. तेथे पूर्वी श्रीपाल नामक एक महामंडलेश्वर राजा सुखाने राज्य करीत असे. तो इरिवंशरूपी आकाशांत सूर्याप्रमाणें भासत असे. तसेंच तो जगाचा चूडामणी जणं काय सद्धर्माचे रक्षण करणारा असल्यानें रक्षामणिच होता. त्याला मदनावळी नामे एक गुणवान्, रूपवान्, सद्धर्मशालिनी अशी पट्टराज्ञी होती. या शिवाय त्याला अत्यंत सुंदर व सद्‌गुणी चार हजार ४००० त्रिया होत्या. आठ हजार ८००० मुकुटबद्ध राजे, एकवीस लक्ष २१००००० भद्रहस्ती, आहेचाळीस- कोटि ४८००००००० पायदळ वगैरे होते. यांच्यासह तो राजा साम्राज्याचा अनुभव घेत असतां, एके दिवशी श्रीपाल राजा आपल्या आस्थानांत (सभामंडपांत) आनंदानें बसला होता. त्यावेळी एक वनपाठक त्यांच्याजवळ येऊन मोठ्या आदरानें त्यांच्यापुढे मनोहर फल- पुष्पे ठेऊन आपले करयुग जोडून विनयानें म्हणतो- भो देव ! आपल्या शुम दैवयोगानें आपल्या बहिरुयानांत अवधिज्ञानसंपन्न असे एक सहस्रकीर्ति नामक निर्भध भट्टारक मुनिराज येऊन राहिले आहेत. त्यांच्या आगमनानें सर्व वन प्रफुल्लित झाले आहे. हे त्यांचे शुभवचन ऐकतांच त्या रायाचे शरीर आनंदभराने रोमांचित झाले. तत्काल राजा सिंहासनावरून उठून त्या दिशेकडे सात पाऊले चालत जाऊन परोक्ष साष्टांग नमस्कार करता झाला आणि आपल्या अंगावरची बखाभरणे उतरून त्या वनपालकास देतां झाला. नंतर तो आपल्या किंकरांकडून नगरांत आनंदमेरी देववून अंतःपुर परिजन व पुरजन
[ २०२]
जैनेंद्रव्रतकथासंग्रह-
यांच्यासह पादमार्गानें त्या उद्यानांत गेला. मग मुनीश्वरांस तीन प्रदक्षिणा करून मोठ्या भक्तीनें साष्टांग नमस्कार करून त्यांच्या सन्निध बसला. कांहीं वेळ एकाग्रमनानें त्यांच्या मुखांतून प्रकट होणारा सद्धर्मोपदेश ऐकल्यानंतर तो राजेंद्र आपले दोन्ही हात विनयानें जोडून मुनींद्रास म्हणाला, भो भवोद्धारक महास्वामिन् ! या मदनावली सुंदरीवर माझा इतका स्नेह उत्पन्न होण्याचे कारण काय ? या भवांत राज्यभ्रष्ट होण्याचें कारण काय? मला कुष्टरोग उत्पन्न होऊन समुद्रांत पडण्याचें कारण काय ? तसेंच कित्येक जनांकडून मला चांडाळ म्हण- वून घेण्याचें कारण काय ? हे कृपा करून आपण निरूपण करावें. है त्याचें दीनोद्गार ऐकून ते सहस्रकीर्ति भट्टारक मुनींद्र त्यांस म्हणाले, – हे भव्योत्तम राजन् ! तूं आपल्या मागच्या भवांत या चंपापुर नगरांत पद्मरथ नांवाचा राजा होतास. तेव्हां ही मदनावली तुझी पद्मावती नांवाची स्त्री होती. इच्यासह तूं त्यावेळीं सुखानें राज्योपभोग करीत होतास. परंतु दर्शनमोहनीय कर्माच्या उदयानें तुझे परिणाम विपरीत झाले. मात्र तुझी पद्मावती ही पंचवीस दोषांनी रहित असें सम्यक्त्व पालन करीत होती. पूजा, दान संतोषानें करीत असे.
एके दिवशीं उपवनांत वनक्रीडार्थ जात असतांना मार्गात तीघे तपोधन तुझ्या दृष्टीं पडले. जेव्हां तूं त्यांचीं शरीरें श्वेत, पीत, कृष्ण होती म्हणून त्यांना महार असें म्हटलेंस, त्यांचे अपहास्य करून त्यांना गांवांत जाऊं न देतां एका खड्डयांत लोटून दिलेंस. तेव्हां ही अशुभ- वार्ता पद्मावतीस कळतांच ती आपल्या मनांत समजली कीं; – हा माझा पति मिथ्यादृष्टी व अभव्य आहे. आतां यांच्याशींसह निवास करणे युक्त नाहीं. यांत माझ्या भवाची हानि होणार आहे अर्थात् माझा हा मनुष्यभव आतां व्यर्थ जाणार आहे. आतां काय उपाय करावा, असें चिंतन करीत ती बसली आहे; इत- क्यांत तो उपवनांतून परत आला. पतिराज बाहेरून आल्याबरोबर
ती उठून त्यांचा सन्मान करीत असे. पण आज मात्र तो येऊन आ- पल्या स्थलीं जाऊन बसला तरी ती त्यांचा सन्मान न करतां तशीच मौन धरून बसली. वरती दृष्टी करून देखील तिर्ने त्यांच्याकडे पाहिलें सुद्धां नाहीं. हे पाहून राजाच्या मनांत मोहामुळे भीति उत्पन्न झाली. आणि तो तिला म्हणाला, हे देवी! सुंदरी ! प्रिये ! आतां मी तुझा काय अपराध केला आहे? तू माझ्यावर अशी रुष्ट कां झाली आहेस ? ते सांग. हे त्याचे वचन ऐकतांच ती पद्मावती अति क्रोधावेशानें त्यास म्हणाली, हे पापकर्मी! पंचमहापातकी ! आतां मी तुम्हांस काय सांगू ? मी पट्टणांत आहे म्हणून येथें ऋषी लोक येत होते. तुम्ही त्यांना गांबांत येऊ न देतां त्यांचा अपमान करून परत पाठवितां, खड्डयांत लोटतां, हें योग्य कां ? आतां मी येथे तुमच्याशींसह राहिल्येस इहपरलोकीं या जीवाच्या गतींचा विध्वंस होणार आहे. या करितां आतां मला येथे निवास करणें-राहणें-इष्ट नाहीं. हे तिचे दुःखद वचन ऐकून तो म्हणाला, हे प्राणप्रिये ! आतां मजकडून जो अपराध घडला, त्याची मला क्षमा करावी आणि तुझ्या गुरुकडून मला श्राव- कांचीं व्रतें देववावीत. हे त्याचें वचन ऐकतांच तिनें त्यांना गुरुदत्त नामक महामुनीसमीप नेऊन दर्शनव्रत घ्यावयास लाविलें. मग दोघेजन त्या मुनींना नमस्कार करून परत आले. त्यानंतर तें व्रत तो यथास्थित पालन करूं लागला.
पुनः एके दिवशीं तो राजा पूर्वीप्रमाणें वनक्रीडार्थ उद्यानवनांत गेला असतां, – एका सरोवराच्या तटावर पिहितास्त्रव नांवाचे दिगंबर महामुनिराज ध्यान करीत बसले होते. ते पाहून राजानें दुष्टबुद्धीनें त्यांना सरोवरांत लोटून दिलें. परंतु पुनः आपल्या राणीच्या भयामुळे आणि असा मुनींना त्रास दिल्यामुळे आपल्या हातून प्रमाद दोष घडला असें समजून आल्यामुळे त्यानें त्या मुनींद्रांस योग्य आसनावर पूर्ववत् आणवून बसविलें. नंतर आपण निघून गेला. तेव्हां ही दुर्वार्ता पुनः
राणीस कळलीच. त्यावेळीं ती आपल्या मनांत विचार करूं लागली कीं; ह्या पापिष्ठ राजानें व्रत घेतलें असतांहि पुनः मुर्नीस उपसर्ग केला. तर आतां आपण वनीं जाऊन दीक्षाच घ्यावी आणि तपश्चरण करून परलोक साधावा. बेंच योग्य वाटते. असें समजून ती तशीच तत्काल बाहेर पडली आणि त्या तळ्यावर त्या मुनीश्वरांजवळ गेली. त्यांना तीन प्रदक्षिणा घालून वंदना करून विनयानें आपले दोन्ही हात जोडून म्हणाली, भो दयासागर महागुरो ! दुरात्मे माझे पतिराज यांनीं अज्ञानपणामुळे आपणांस भयंकर उपसर्ग केला. त्याबद्दल आपण त्यांना क्षमा करावी. आणि मला आर्थिकेची दीक्षा कृपा करून द्यावी. याप्रमाणें प्रार्थना करूं लागली.
इकडे तो वनक्रीडा आटोपून राजालयी गेला. महालांत आपली प्रिया कोठे दिसेना असें पाहून तो दासी वगैरे जनांस विचारूं लागला. तेव्हां ते सांगू लागलें कीं; – ती आपल्यावर रुसून ऋषीकडे गेली आहे. असें समजतांच तो अत्यंत भयभीत होऊन तसाच वेगानें धांवत मुनींच्या समीप आला. आणि नमस्कार करून आपल्या राणीकडे पाहून म्हणाला, भो गुरुराज ! मी अज्ञानपणामुळे आपले तीन अपराध केळे तथापि आपण ते शांतवृत्तीनें सहन केले. त्याबद्दल आपण मला क्षमा करावी आणि प्रायश्चित्तहि द्यावें. येणें प्रमाणे प्रार्थना करूं लागला. त्या समयीं मुनींनीं त्यांस सर्वदोषपरिहार होण्यासाठीं ‘ सिद्धचक्र’ हॅ व्रत करण्यास सांगितलें. तेव्हां त्यांनीं हैं व्रत त्यांच्या समीप ग्रहण करून नगरी परत आल्यावर पुढे कालानुसार पालन केलें.
त्यानंतर दोघे आपापल्या आयुष्यांतीं समाधिविधीनें मृत्यु पावून व्रतफळानें तो राजा (म्हणजे तूंच) सौधर्मकल्पांत देव झालास आणि (तुझी राणी) ती देवी झाली. तेथे दोन सागर प्रमाण कालपर्यंत स्वर्गीय सुखाचा अनुभव घेऊन या चंपापुर नगरांत असलेले वीरदमन महामुनि महाराज व त्यांची पट्टराणी विजयावती देवी यांच्या पोटीं तूं
श्रीपाल राजा होऊन जन्मलास. आणि तुझी राणी ती उज्जयनी नगरांतील राजा वसुपाल आणि त्याची पट्टराज्ञी वसुमती यांच्या उदरी मदनावली नामें कन्या झाली. तीच ही तुझी प्रियकांता. अशाप्रकारें तीन भवांच्या संबंधामुळे तिच्याविषयीं तुझ्या मनांत प्रेम उत्पन्न होत आहे. असो.
पूर्वभवांत तूं मध्यान्हकाली मुनीश्वरांस नगरांत येऊ न देतां त्यांस धुडकावून पाठविलेंस त्यामुळे दायादांनी तुझे राज्य हरण करून तुला नगरांतून बाहेर घालविलें. अर्थात् तुला राज्यभ्रष्ट व्हावे लागले.
पूर्वभवांत मुनींची निंदा-श्वेत-पीत-कृष्ण म्हणून केली. त्या कार- णानें तुला कुष्ठरोग उत्पन्न झाला. मुनींना महार आहे असे म्हटल्यानें तूं महार म्हणवून घेतलास. अर्थात् तुझी गणना चांडाळांत झाली. मुनींद्रास सरोवरांत टाकिलेस म्हणून तुला लोकांनीं समुद्रांत छोटून दिलें.
अशा रीतीनें त्या सहस्रकीर्ति भट्टारक मुनिमहाराजांच्या मुखानें श्रीपाल राजानें आपलें सर्व भववृत्त सविस्तर ऐकिलें. नंतर श्रीपालराजे मुनींद्रांस म्हणाले, मो दयानिधे महास्वामिन् ! आतां आम्हांस त्या सिद्धचक्र व्रत – विधानाचा काळ व विधी सांगावा. हैं ऐकून मग त्यांनी त्यांना सर्व विधी सांगितला. ते सर्व कथानक ऐकून सर्व लोकांना अत्यानंद झाला. मग ते श्रीपाल राजे आणि मदनावळी राणी यांनी हे व्रत त्या मुनीश्वरांच्या चरणीं भक्तीनें नमस्कार करून ग्रहण केलें. त्यानंतर ते मुनी तेथून अन्यस्थळीं निघून गेले. मग सर्वजन आपल्या नगरीं परत आले. पुढे कालानुसार त्यांनी हे व्रत पाळून याचें उद्यापन केलें आणि कित्येक दिवस राज्योपभोगांचा अनुभव घेतला.
एके दिवशी श्रीपाल राजे सहजरीतीनें आपलें मुख दर्पणांत पाइत बसले होते. त्यावेळीं त्यांना एक श्वेत केश त्यांच्या दृष्टीं पडला. तेव्हां त्याच्या मनांत या क्षणिक संसारजीविता विषयी पूर्ण बैराग्य उत्पन्न
झाले. त्यामुळे त्यांनी तत्काळ आपल्या भूपाल नामक पुत्रांत राज्यैश्वर्य समर्पण केलें. आणि वनांत जाऊन गुरुजवळ कित्येक राजे छोकांसह जिनदीक्षा धारण केली. मग घोरतपश्चरण करून ते आयुष्यांती समाधिविधीने मरण पावून सर्वार्थसिद्धींत अहमिंद्र देव झाले.
ईकडे ती मदनावली आर्थिकेजवळ दीक्षा घेऊन पुष्कळ काळ तपश्चर्या करून स्रीलिंग छेदून स्वर्गात देव झाठी, हा सर्व त्या सिद्धचक्र व्रताचा प्रभाव होय. तसेंच अनेक स्रीपुरुष हें व्रत ग्रहण करून यथाविधि पाळून इष्टार्थसिद्धीस प्राप्त झाले आहेत. हे व्रत स्वतः करतात, दुसऱ्याकडून करवितात आणि करविण्यास अनुमोदन देतात; त्यांना क्रमानें स्वर्ग व मोक्षसुख अवश्य मिळतें. सिद्धचक्राची महिमा अगाध आहे.
 |
ReplyForward
|
|
ReplyForward |