(५१) अथ भवरोगहराष्टमी व्रतकथा.

– कथा –

या जंबूद्वीपांतील भरतक्षेत्रांत काश्मीर नांवाचा विशाल देश असून त्यांत कौशंबी नांबाची सुंदर नगरी आहे. तेथें पूर्वी केशवांक नांवाचा मोठा पराक्रमी राना असून त्याला कौशिकी नांवाची सुंदर, गुणवती, राणी होती. त्यांचा कुसुमदत्त नामें एक राज- श्रेष्ठी होता. त्याला कुसुमदत्ता नाम्नी रूपवती, धर्मशील पत्नी होती. यांना ३२ पुत्र होते. हे तीनशें साठ ३६० कोटीचे अधिपती असल्यामुळे अनेक भोगोपभोगांत आयुष्य घालवीत होते. जणूं काय ? स्वर्गात जसा देवेंद्र सुख भोगतो. असे असतां, एके दिवशीं भुवनभूषण नामे दिव्य ज्ञानी महामुनीश्वर आपल्या मुनीसमुदायासइ येऊन उतरले. तेव्हां ही शुभवार्ता वनपालकाकडून राजास कळली. मग राजानें नग- रांत आनंदभेरी देववून दर्शनास जाण्याची तयारी केली. परिजन व पुरजन यांच्यासह तो पादमार्गे उद्यानांत गेला. तेथे मुनीश्वरांना तीन प्रदक्षिणा देऊन वंदनादि करून त्यांच्या समीप जाऊन बसला. कांहीं वेळ धर्मोपदेश ऐकल्यावर कुसुमदत्ता श्रोष्ठणीनें मोठ्या विनयानें आपले दोन्ही हात जोडून मुनींना प्रश्न केला. हे दयाघन महास्वामिन् ! आतां या भवांत आम्हांस इतकी धनकनकादि संपत्ति प्राप्त होण्याचे कारण काय ? पूर्वभवांत मी असले कोणतें व्रतविधान केलें असेल ? हा तिचा विनयपूर्ण प्रश्न ऐकून ते महामुनीश्वर म्हणाले, हे कन्ये ! तूं पूर्वभवांत या जंबूद्वीपांतील भरतक्षेत्रांत कलिंग नांवाचा एक विस्तीर्ण देश असून त्यांत कनकपुर नांवाचे मनोहर नगर आहे. तेथे पूर्वी कमलमुख नामें एक हीन, दीन, दरिद्री असा एक मनुष्य रहात असे. त्याची तूं कमलमुखी म्हणून स्त्री होतीस. तेव्हां तुझ्या पोटीं पुष्कळ मुळे होती. तुम्ही सर्व जन पोटाला अन्न मिळत नसल्यामुळे मोठ्या कष्टानें दुःखांत मोलमजूरी करून जीवन व्यतीत करीत होता.