(४५) अथ शुक्रवारव्रतकथा.

स्वामिन् ! हे व्रत पुनः कोणी पाळिलें आहे काय? हा विनम्र प्रश्न ऐकून गणधर म्हणाले – हे राजन् ! या व्रताबद्दल तुम्हांस आणखी एक दृष्टांत सांगतो. ऐका –

या जंबूद्वीपांतील भरतक्षेत्रांत राजपुर नांवाचें सुंदर रमणीय पट्टण आहे. तेथे पूर्वी श्रीधर नांबाचा राजश्रेष्ठी राहात होता. त्याला श्रीधरी नाम्नी एक महापतिव्रता स्त्री होती. तिच्या पासून त्याला शिवगामिनी नामें कन्या जन्मली होती. ती जन्मल्यावर थोड्याच दिवसांत तिच्या दुर्दैवामुळे तिचे आई, बाप, बंधु बगैरे सर्व मरण पावले मग ती अनाथावस्येंत मोठ्या कष्टानें वांचली. पुढें एके दिवशीं आपल्या नगरांतून बाहेर पडून ती एका घोर कांतारांत गेली. तेथे इष्टवस्तु देणारे दहा प्रकारचे कल्पवृक्ष होते. एक मोठा निर्मळ पाण्यांनी तुडुंब भरलेला सरोवर होता. पण ही त्यांच्या कडे जवळ जाऊन पाहूं लागतांच तिच्या दुष्कर्मवशानें व दुर्दृष्टिपाताने ते सर्व कल्पवृक्ष अदृश्य झाले. सरोवर वाळून शुष्क झाला. अर्थात् सर्व जल आटून गेले. हे पाहून तिला अतिशय दुःख होऊन ती एकदम मूर्छित होऊन भूमीवर धाडकन् पडली. तेव्हां तेथेच तिला कांहीं गाढ निद्राहि लागली. त्या वेळीं तिला एक स्वप्न पडले. त्यांत अत्यंत ऐश्वर्य संपन्न सुंदर अशा कांहीं देवी येऊन तिच्या समोर उभ्या राहिल्या. त्यांना पाहून म्हणते- अहो देवीनो! तुम्हांस हैं जें ऐश्वर्य प्राप्त झाले आहे ते कसें ? मला साम्र निवेदन करावें. हे तिचे दीन वचन ऐकून त्यांतील एक मुख्यदेवी तिला म्हणते- या राजपुर पट्टणांत पूर्वी एक राजमंत्री राहात असे. त्याच्या आम्ही आठजन पुत्री होतो. आमचे जनक राजद्रोही झाल्यामुळे राजानें त्यांना ठार मारिलें. त्यावेळीं तेथे आमचे पालन पोषण करणारे कोणी नसल्याने आणि आमची अवहेलना होऊं लागल्यामुळे आम्ही तेथून या घोर अरण्यांत शिरलों तेथे वृक्षांची नानाविध पक्कफळे खाऊन जीवन करूं लागलो. अशा रीतीनें तेथेभ्रमत असतां आम्हांस एकदां बनदेवता अकस्मात् येऊन भेटल्या. त्यांनी आमची ही करुणास्पदस्थिती जाणून आम्हांस शुक्रवारव्रत विधान यथास्थित करावयास सांगितले. नंतर त्या तत्काळ अदृश्य झाल्या, मग आम्ही ते व्रत विधिपूर्वक पाळून त्याचे उद्यापन केलें. पुढें आम्हीं आयुष्यावसांनी मरण पावून या वनांतच अशा ऐश्वर्यसंपन्न देवी होऊन जन्मलो आहोत. हे सर्व कथन ऐकून तिला मोठें आश्वर्य वाटलें. मग ती शिवगामिनी कन्या पुनः त्या देवीस म्हणते- हे देवी ! आतां मी या वनांत प्रवेश करून पाहतांच सर्व कल्पवृक्ष एकदम अदृश्य झाले. सरोवरांतील जलहि एकदम आटलें. याचे कारण काय असावें ? हे तिचे प्रश्न ऐकून त्या देवी म्हणाल्या, – हे अभागिनी कन्ये ! तूं आपल्या पूर्वजन्मांत गर्वानें मत्त होऊन जिनेंद्र पूजेचा विध्वंस करून टाकिलेंस व व्रतधारकांचीं निंदा केळीस. त्यांच्या व्रताला प्रतिबंध केळीस; त्यांमुळे आतां तुझे आई बाप व बंधु वगैरे मरण पावले आहेत. तुझ्या कुदृष्टिपातानें येथील सगळे कल्पवृक्ष अदृश्य झाले. सरोवरांतील पाणी वाळून गेलें. याकरितां हे कन्ये ! आतां तुला पुढे जर सुखाची इच्छा असेल, तर हैं शुक्रवार व्रत कर. म्हणजे त्यायोगें तुला सर्व ऐश्वर्ये अवश्य मिळतील. हे तिचें वचन ऐकून तिनें हे व्रत जाणून घेऊन स्वीकारिलें. पुढें कालानुसार व्रत पाळून उद्यापन केलें. नंतर ती शिवगामिनी आयुष्यांतीं मरण पावून व्रतपुण्य- फलानें भूतराय नामक बनांत महा ऐश्वर्यसंपन्न अशी यक्षी होऊन जन्मली. असा या व्रताचा दृष्टांत ऐकून प्रजापति महाराजांस मोठा संतोष वाटला, मग ते गणेंद्रास शेवटी म्हणतात, हे गणाधीश ! आतां आपण आम्हांस या व्रताचा काल व विधी वगैरे सांगावें. तेव्हां गणराज म्हणतात, हे भव्यशिरोमणि राजन् ! आतां तुला या व्रताचा सर्वविधि सांगतो. ऐक. असें म्हणून त्यांनी त्यांत समग्रविधि सांगि- तळा. ते ऐकून सर्वांस मोठा आनंद झाला. नंतर श्रीगणधरांस राजा-