(८८)  नागपंचमी आणि श्रियाळषष्ठी व्रतकथा.

पुढे एके दिवशीं मुनिगुप्त या नांवाचे चारणमहर्षि चर्यानिमित्त त्यांचे गृहीँ आले. तेव्हां चारित्रमतीनें त्यांचे प्रतिग्रहण करून त्यांना नवधामक्तीनें निरंतसय आहारदान दिले. नंतर ते महान् ऋषी त्यांना ‘ अक्षयवृद्धिरस्तु’ असा शुभाशिर्वाद देऊन तेथे कांहीं वेळ बसले. त्या समयीं तिच्या माहेरगांवाहून (चिंचगांवहून) एक दूत आला. त्याने तुझे आई बाप मूर्च्छागत होऊन पडले आहेत. म्हणून हकिगत सांगितली. तेव्हां ती त्या महर्षीना प्रणिपात करून म्हणाली, हे ऋषिवर्य | माझे मातापिते एकदम असे मूच्छित पडण्याचे कारण काय? हे तिचे नम्र वचन ऐकून ते महर्षि म्हणाले, हे कन्ये । तुझ्या बापाच्या शेतांत एक वृक्ष असून त्याखाली एक वारुळ होते. त्या वृक्षाचा आणि त्या वारुळाचा त्याने दुष्टबुद्धीने विध्वंस केला. त्या वारुळांत पार्श्वनाथ आणि नेमिनाथ तीर्थकरांच्या दोन प्रतिमा होत्या. भवनवासी देव त्यांची नित्यपूजा, सेवा करीत असत. त्या प्रतिमेस त्याने उपसर्ग केल्यामुळे ते देव क्षुब्ध होऊन त्यांनीं विषयुक्त क्रूर दृष्टीने त्यांजकडे पाहिल्याने ते मूच्छित होऊन पडले आहेत. तेव्हां ती कन्या म्हणाली, हे महर्षे ! आतां यास उपाय काय करावा ? तो कृपा करून सांगावा. हे तिचे दीनभाषण ऐकून ते म्हणाले, हे पुत्री ! तूं नागपंचमी आणि त्रियाळषष्ठी हे व्रत यथाविधि कर आणि गंधोदक नेऊन त्यांच्या अंगावर सेचन कर, म्हणजे त्यांच्या विषाचा परिहार होऊन ते सचेतन होतील. हे ऐकून ती त्या महर्षी जवळ हैं व्रत घेऊन माहेरी गेली आणि तेथे तिने शेतांत जाऊन महाऋषी वर्षांनी सांगितल्या प्रमाणें व्रतपूजन केलें आणि गंधोदक नेऊन आपल्या मातापित्यावर सेचन केलें. त्यामुळे त्यांच्या विषाचा परिहार होऊन ते सचेतन झाले. तेव्हां लोक आश्चर्यचकित होऊन तिला विचारूं लागले कीं; – तूं हैं कोणते व्रतपूजन केलेस. तेव्हां ती म्हणाली, – तुम्ही मिथ्यात्वी असल्याने तुम्हांस सांगत नाहीं. त्यावेळीं तिजबरोबर आलेल्या दूतानें लोकांस सांगितले कीं; – तिनें दूध, तूप, साखर, लाह्या वगैरे वस्तूंनीं वारुळाचे पूजन केले. तसे तुम्हीही करा. म्हणजे झाले. तेव्हांपासून लोक चिखलाचा नागफणा करून त्याची व वारुळाची पूजा करूं लागले. असो. त्यादिवशीं श्रावण शु. ५ भी होती. तेव्हां नागफणालंकृत पार्श्वनाथ तीर्थकरांची पूजा वारुळाजवळ बसून केली असल्याने ही विथी नागपंचमी या नांवाने प्रचारांत आली आहे, अस्तु । मग ती त्यांना म्हणालो, मी माझं पष्ठीत्रत करण्यासाठी आपले गांवीं परत जाते. मुलाला सोडून आल्ये आहे. तेव्हां तिचे आई बाप तिला म्हणतात, हे कन्थे ! तूं आपल्या गांरीं न जातां ते षष्ठोव्रतहि येथेच पूर्ण कर. तुला लागणारे सर्व पूजासाहित्य आणवून देतो. हैं ऐकून ती सर्व पूजासामग्री घेऊन त्या शेतांतील सरोवराचे काठीं गेली. तेथें शुचिर्भूत होऊन ते षष्ठीव्रत यथासांग करूं लागली. इतक्यांत ते पूर्वीचे मुनिगुप्त चारणमहर्षि त्याठिकाणीं आले आणि तिला ते म्हणाले, हे चारित्रमते ! तुझ्या मुलास तुझ्या सासूने सरोव- रांत टाकिले. हे वृत तुला सांगण्यासाठीं आलों आहे. तेव्हां ती त्याना म्हणाली, – आतां यावर कोणता उपाय करावा ? हे सांगावे. मग ते म्हणाले, है व्रत तूं पूर्ण कर आणि पद्मावतीची व कुष्मांडी देत्री यांचो आराधना कर म्हणजे त्या देवी तुला प्रसन्न होऊन तुझ्या मुलास सुखरूप आणून देतोल. त्यांची चिंता करूं नको. गुरुवचन प्रमाण मानून त्यांनी सांगितल्याप्रमाणे तिने तें व्रतपूर्ण केले. त्या व्रतप्रभावाने त्या देवींनीं तिच्या मुलास सुखरूपाने आणून तःकाल पोंचविले. हे पाहून सर्वांना आश्चर्य वाटले. ही वार्ता राजास समजतांच त्यानें ही महासाध्वी आहे असे जाणून तिला तिच्या मुलांसह पालखींत बसवून समारंभाने आपल्या राजवाड्यांत नेऊन तिचा चांगल्या वस्त्राभूषणांनी आदर सत्कार केला. नंतर तशाच समारंभाने पुनः तिला घरी पाठविले, मग ती आपल्या मुलांसह घरी जाऊन आईबापांची आज्ञा घेऊन आपल्या गांवीं गेली. पुढे विनें हें व्रत पांच वर्षे पूर्ण विधीने पाळून याचे उद्या- पनहि केले. त्यायोगें तो स्त्रिलिंग छेडून स्वर्गास गेलीं. तेथे पुष्कळ काल दिव्यसुख ती भोगून तेथून च्यवून या लोकीं राजपुत्र झाली. नंतर तो राजपुत्र कांही निमित्ताने वैराग्ययुक्त होऊन वनांत एका मुनीश्वरांजवळ गेला. तेथे त्यानें त्यांना प्रार्थना करून त्यांच्याजवळ जिनदीक्षा घेतली.