( १०३) मंगलत्रयोदशी व्रतकथा.

अशी माझी प्रबल इच्छा आहे. याविषयीं तुझे काय मत आहे ? तेव्हां ती त्यांना म्हणाली, – हे प्राणनाथ । “मुनीश्वरांना दान देण्याची जरी आग्ल्याजवळ शक्ति नाहीं, तथापि आम्ही एकेक दिवस उपवास करून उदरनिर्वाहाच्या साधनांतून आहारदान देऊं या. ” मग ते उम- यता त्या जिनमंदिरांत गेले. जिनेश्वरांस भक्तीने प्रणिपात करून त्या सोमचंद्र सुनोश्वरांना वंदना करून त्यांच्यासमीप जाऊन बसले, कांही वेळ त्यांच्यामुर्ख धर्मोपदेश ऐकल्यावर तो गुणपाल श्रेष्ठी आपले दोन्ही हात विनयाने नोडून त्यांना म्हणाले, हे दयानिधे स्वामिन् ! आम्ही दारि- यामुळे अत्यंत गांजलो आहोत. त्याच्या परिहाराकरितां एकादें व्रतवि- धान सांगावे. आपण चातुर्मासडि येथेच करावा. अशी आमची नम्र प्रार्थना आहे. हे त्याचे वचन ऐकून ते मुनिवर्य दयार्द्र बद्धीने म्हणाले, – हे भञ्योत्तमा ! तुम्ही मंगलत्रयोदशी है बत पालन करा. म्हणजे तुमचे दारिद्य दूर होऊन तुम्ही सर्वप्रकारे अवश्य सुखी व्हाल, वगैरे सांगून त्यांनी चातुर्मासास संमति दिली. मग तो दंपती त्या व्रताचा विधि विचारून ते व्रत ग्रहण करून त्यांना पुनः वंदना करून आपल्या घरी आली.

पुढे चातुर्मासात प्रारंभ झाला. मग तो गुणपाल श्रेष्ठी व त्याची धर्मपत्नि गुणवती हे उभयता एक दिवसाच्या अंतराने उपवास करूं लागले. उपवासाच्या दिवशी आहारदानाची तयारी करून त्या मुनी- श्वरांना आहारदान देऊ लागले.

याप्रमाणें चार महिने आहारदान देण्याचा निश्चय केला. त्याप्रमाणे चातुर्मासांत आहारदान देत असतां, – आश्विन कृ. १३ दिवशीं त्यांनीं आपले व्रतपूजाविधान करून त्या सोमचंद्र मुनीश्वरांना महामक्तीने आहारदान दिले त्यानंतर त्यांना पोंचविण्यासाठीं तो गुणपाल श्रेष्ठी त्यांच्या बरोबर उद्यानाकडे निघाला. तेव्हां ते मुनीश्वर त्यांना म्हणाले- हे भव्योत्तमा ! आतां आम्ही जातो. तुम्ही येथून घरी परत जा. तेव्हां तो म्हणाला, हे दयालु मुनित्रये ! आपले आज्ञेप्रमाणे मी घरी जातो. असे म्हणून नमस्कार करूं लागला. तोच त्यांनी त्याला ‘ सद्धर्मवृद्धिरस्तु’ असा आशिर्वाद देऊन त्यांच्या ओर्टीत एक दगड ‘ हा प्रसाद घ्या’ म्हणून घासला. तेव्हां तो दगड गुणपाल मोठ्या आदराने घेऊन आला. हा दगड गुरुप्रसादाने मिळाला असल्याने मला पूज्य आहे, असे म्हणून त्याने त्याची पूजा केली. इतक्यांत त्या श्रेष्ठीचा तो गुणवंत नांत्राचा कुपार आपल्या हातांन खुरर्षे घेऊन खेळत असतां ते खुरर्षे त्याच्या हातांतून निसटून त्या दगडावर पडले. तेव्हां ते खुरखें सुवर्णमय झाले. हे योग्यच आहे. कारण, हा दगड सप्तऋद्धि- संपन्न मुनीश्वरांच्या हस्ते मिळाला असल्याने त्यांत परिसाचा गुण कां असू नये ! व त्याच्या संपर्काने लोखंडाचे सोने कां होऊं नये ? अवश्य होणार ! असो. हे पाहून त्यांना आश्चर्य वाटले. ‘ हा दगड ब्रह्मज्ञानी मुनीश्वरांनी दिला असल्याने त्यांत परीस दगडाचा गुण आला आहे.’ अशी त्यांची मनाचो पूर्ण स्वात्री झाली. हो वार्ता नगरांउ हां ! हां ! म्हणतां चोहोंकडे पसरली. त्यामुळे नगरांतोल पुष्कळ लोक तेथे जमले. त्याची प्रत्यक्ष सर्व हकीगत यथार्थ जाणून लोकांना जैनधर्माचे महत्व दिसून आले. आणि त्या श्रेष्ठींचो सर्वांनीं प्रशंसा केली. तो दिवस आश्विन कृ. १३ चा असल्याने त्याला मंगलत्रयो- दशी (धनत्रयोदशी) असे लोक म्हणू लागले. तेव्हां पासून धनत्रयो- दशी नांत्र प्रचारांत आले आहे. असो. पुढे तो गुणपाल श्रेष्ठी मोठा श्रीमान् होऊन दान पूजादि क्रिया करीत आनंदाने काल घालवू लागला.