Jambudweep - 7599289809
encyclopediaofjainism@gmail.com
About Us
Facebook
YouTube
Encyclopedia of Jainism
  • विशेष आलेख
  • पूजायें
  • जैन तीर्थ
  • अयोध्या

णमोकार महामंत्र एवं चत्तारिमंगल पाठ!

July 15, 2017स्वाध्याय करेंjambudweep

णमोकार महामंत्र एवं चत्तारिमंगल पाठ


णमो अरिहंताणं, णमो सिद्धाणं, णमो आइरियाणं।
णमो उवज्झायाणं, णमो लोए सव्व साहूणं।।
चत्तारि मंगलं-अरिहंत मंगलं, सिद्ध मंगलं, साहु मंगलं, केवलि पण्णत्तो धम्मो मंगलं।
चत्तारि लोगुत्तमा-अरिहंत लोगुत्तमा, सिद्ध लोगुत्तमा, साहु लोगुत्तमा, केवलिपण्णत्तो धम्मो लोगुत्तमा।
चत्तारि सरणं पव्वज्जामि-अरिहंत सरणं पव्वज्जामि, सिद्ध सरणं पव्वज्जामि, साहु सरणं पव्वज्जामि, केवलि पण्णत्तो धम्मो सरणं पव्वज्जामि।
 
 अनादि सिद्धमंत्र:।
(हस्तलिखित वसुनंदि प्रतिष्ठासार संग्रह)
 
इसलिए ये महामंत्र और चत्तारि मंगल पाठ अनादि निधन है, ऐसा स्पष्ट है। वर्तमान में विभक्ति लगाकर ‘चत्तारिमंगल पाठ’-नया पाठ पढ़ा जा रहा है। जो कि विचारणीय है। यह पाठ सन् १९७४ के बाद में अपनी दिगम्बर जैन परम्परा में आया है।
देखें प्रमाण-‘ज्ञानार्णव’ जैसे प्राचीन ग्रंथ में बिना विभक्ति का प्राचीन पाठ ही है। यह विक्रम सम्वत् १९६३ से लेकर कई संस्करणों में वि.सं. २०५४ तक में प्रकाशित है। पृ. ३०९ पर यही प्राचीन पाठ है। प्रतिष्ठातिलक जो कि वीर सं. २४५१ में सोलापुर से प्रकाशित है, उसमें पृष्ठ ४० पर यही प्राचीन पाठ है।
आचार्य श्री वसुविंदु-अपरनाम जयसेनाचार्य द्वारा रचित ‘प्रतिष्ठापाठ’ जो कि वीर सं. २४५२ में प्रकाशित है। उसमें पृ. ८१ पर प्राचीन पाठ ही है। हस्तलिखित ‘श्री वसुनंदिप्रतिष्ठापाठ संग्रह’ में भी प्राचीन पाठ है। प्रतिष्ठासारोद्धार जो कि वीर सं. २४४३ में छपा है, उसमें भी यही पाठ है। ‘क्रियाकलाप’ जो कि वीर सं. २४६२ में छपा है, उसमें भी तथा जो ‘सामायिकभाष्य’ श्री प्रभाचंद्राचार्य द्वारा ‘देववंदना’ की संस्कृत टीका है, उसमें भी अरहंत मंगलं-अरहंत लोगुत्तमा,……. अरहंत सरणं पव्वज्जामि, यही पाठ है पुन: यह संशोधित नया पाठ क्यों पढ़ा जाता है। क्या ये पूर्व के आचार्य व्याकरण के ज्ञाता नहीं थे ? इन आचार्यों की कृति में परिवर्तन, परिवर्धन व संशोधन कहाँ तक उचित है ? नया पाठ- चत्तारि मंगलं-अरहंता मंगलं…., अरहंता लोगुत्तमा……, अरहंते सरणं पव्वज्जामि, सिद्धे सरणं पव्वज्जामि…..। यह पाठ कुछ समय से आया है ऐसा पं. पन्नालाल जी साहित्याचार्य आदि विद्वान कहते थे ” जो भी हो, हमें और आपको प्राचीन पाठ ही पढ़ना चाहिए। सभी पुस्तकों में प्राचीन पाठ ही छपाना चाहिए व मानना चाहिए। नया परिवद्र्धित पाठ नहीं पढ़ना चाहिए।
-गणिनी ज्ञानमती
 
Tags: Namokar Mahamantra
Previous post ग्रंथों के अध्ययन-अध्यापन का क्रम Next post जैन संस्कृति एवं पर्यावरण-संरक्षण!

Related Articles

जैनधर्म में निहित णमोकार महामंत्र का अर्थ एवं महिमा

May 26, 2022jambudweep

णमोकार महामंत्र: एक वैज्ञानिक अनुचिन्तन!

July 20, 2017jambudweep

णमोकार मंत्र स्तवन

October 18, 2013jambudweep
Privacy Policy